کریدور حمل و نقل بین ‌المللی شمال - جنوب در 12 سپتامبر 2000 در سن ‌پترزبورگ توسط سه کشور ایران، روسیه و هند و به منظور ترویج همکاری های حمل و نقلی بین اعضا تأسیس شد. این کریدور اقیانوس هند و خلیج‌ فارس را از طریق ایران به دریای خزر سپس از طریق روسیه به سن ‌پترزبورگ و شمال اروپا متصل می کند.
به گزارش ایرنا ، 'دیفنس نیوز' با اشاره به سفر حسن روحانی رئیس جمهوری ایران به هند در هفته گذشته که در جریان آن با نارندرا مودی نخست وزیر هند دیدار و گفت و گو کرد، افزود: در این دیدار دو طرف توانستند بسیاری از مسائل موجود را که به دلیل تحریم های بین المللی علیه ایران وفشار های کنونی آمریکا پیشرفتی نداشت، حل و فصل کنند و حتی به نظر می رسد به زودی جوابی برای کریدور اقتصادی چین و پاکستان خواهند داشت.
یکی از مهم ترین توافقنامه های امضا شده در جریان این سفر، اجاره هجده ماهه اسکله چند منظوره شهید بهشتی در فاز اول بندر چابهار ایران به شرکت بندرهای جهانی هند می باشد ، واین شرکت بلافاصله عملیات لازم را آغاز خواهد کرد. قرار است چهار اسکله دیگر در فاز های بعدی توسعه بندر چابهار با سرمایه گذاری 150 میلیون دلاری هند نیز ساخته شود.
بندر چابهار که قبلا از سوی 'نیتین گادکاری' وزیر کشتیرانی هند 'دروازه طلایی' نامیده شده است، اکنون مسیر کوتاه تری برای دستیابی به افغانستان برای هند فراهم کرده است. هند دیگر به پاکستان برای تجارت با افغانستان احتیاجی ندارد به طوری که دهلی نو اخیرا با استفاده از این مسیر یک محموله 1.1 تنی گندم را از طریق بندر چابهار به افغانستان ارسال کرده است.
هند در افغانستان عملیات احداث جاده دلارام- زرنج را تکمیل کرده که این جاده اکنون بندر چابهار را به کابل متصل می کند.
تحلیل گران اقتصادی و کارشناسان در دهلی نو می خواهند بندر چابهار به یک نقطه اصلی در آغاز کریدور اقتصادی از هند به دریای عربی، ایران و افغانستان و آسیای مرکزی به سوی اروپا تبدیل شود و فرصت های بهتری را در مقابل بندر گوادر پاکستان که با بودجه 62 میلیارد دلاری چین ساخته شده است و تنها در 75 کیلومتری چابهارقرار دارد، ارائه کند.
یک مقام هندی در همین رابطه گفت: برای هموار کردن راه جهت ایجاد یک کریدور اقتصادی، هند و ایران توافق کرده اند که هرچه زودتر در تهران با یکدیگر دیدار کرده و بندر چابهار را در چارچوب کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب قرار دهند. در واقع هدف اصلی ، اتصال جنوب ایران به سایر بخش های این کشور و همچنین به اروپا است و سرمایه گذاری هند در چابهار می تواند دست یابی به این هدف را محقق سازد.
این مقام هندی تایید کرد که مذاکرات میان شرکت های هندی و ایرانی برای تامین مالی شبکه ریلی ایران برای اتصال ریل آهن چابهار به اروپا در حال انجام است.
یک هیات بلند مرتبه هندی که در راس آن 'اس کی چودری' رئیس شرکت بین المللی ریلی هند(IRCON) قرار دارد برای نهایی کردن چندین توافق نامه به ارزش 1.6 میلیارد دلار در ارتباط با خط راه آهن 663 کیلومتری چابهار مذاکراتی در ایران انجام داده است.
شرکت 'ایرکان' درحال نهایی کردن مراحل تامین مالی از جمله گرفتن وام از بانک اکسیم هند است. پیوستن هند به کنوانسیون TIR سازمان ملل در ارتباط با گمرک و حمل و ونقل بین المللی ، جهت تسهیل حرکت بدون مشکل کالا در سراسر مرزهای بین المللی و همچنین پیمان عشق آباد که با هدف ایجاد مسیر حمل و نقل و ترانزیت بین المللی برای اتصال آسیای مرکزی به خلیج فارس ایجاد شده است اقدامات دیگری جهت ترویج ارتباطات منطقه ای و اتصال مراکز رشد اقتصادی در هند، ایران، آسیای مرکزی و اروپا محسوب می شود.
فعالان اقتصادی ایران در خصوص این تحولات بسیار خوشحال هستند زیرا بندر چابهار فرصت های بسیار بیشتری را در مقایسه با بندر گوادر پاکستان در اختیار آنها قرار می دهد. بندر چابهار در مقایسه با جاده ابریشم چین که ایران حاضر به پیوستن به آن نیست از نظر حمل و نقل از شرق آسیا به کشورهای غربی بسیار امن تر و سریع تر است. این بندر همچنین فرصت های بهتر برای همه شرکت ها و ملت های درگیر در این مسیر جدید اقتصادی ارائه می دهد.
کریدور اقتصادی چین و پاکستان ابتدا از بندر گوادر به چین رفته و سپس وارد روسیه شده و به اروپا می رسد که این مسیر در مقایسه با کریدور بین المللی شمال و جنوب بسیار طولانی تر است. گوادر یک استان ناآرام در پاکستان است . این کریدور همچنین از منطقه کویته که مرکز فعالیت گروه طالبان است می گذرد. حملات اخیر علیه شهروندان چینی در این مناطق سبب شده است که پاکستان به منظور تامین امنیت بیش از 15 هزار نیروی نظامی اعزام کند.
ترس از وقوع ناآرامی در استان مسلمان نشین شین شیانگ چین نیز نگران کننده است. هند نیز به دلیل عبور کریدور اقتصادی چین و پاکستان از منطقه کشمیر به آن اعتراض و اعلام کرده است که این کریدور حاکمیت ارضی هند را نقض می کند.
هند به همکاری ژاپن در چابهار برای مقابله با کریدور اقتصادی چین و پاکستان امیدوار است. بانک های هندی و ژاپنی برای تامین مالی خط ریلی چابهار و کریدور بین المللی حمل و نقل شمال و جنوب و منطقه آزاد چابهار ابراز علاقه مندی کرده اند. شرکت 'او وی ال' هند اعلام کرده است که حاضر به سرمایه گذاری 5.5 میلیارد دلاری در کارخانه پتروشیمی و تولید کود شیمیایی در چابهار است.
اما طرح شرکت تولید کننده آلومینیوم هند به نام 'نالکو' جهت ساخت کارخانه ذوب آلومینیوم با بودجه 2.8 میلیارد دلاری در منطقه آزاد چابهار تاکنون پیشرفتی بدست نیاورده است.
هند و ایران همچنین در طول سفر حسن روحانی رئیس جمهور ایران به دهلی نو، توافق جلوگیری از مالیات مضاعف جهت تسهیل تجارت میان دو کشور که انتظار می رود در سال های آینده گسترش یابد را امضا کرده اند.
حسین یعقوبی رئیس بخش امور بین المللی بانک مرکزی ایران که همراه روحانی به هند سفر کرده بود گفت: با افتتاح یک شعبه بانک پاسارگارد در هند موافقت شده است. بانک سامان نیز به زودی یک نمایندگی در هند ایجاد خواهد کرد.
با گسترش تجارت میان دو کشور، نارندرا مودی نخست وزیر هند مجبور خواهد بود بین روابط با آمریکا، به عنوان همکار بزرگ دفاعی هند، و ایران، به عنوان یک دوست بسیار تاریخی هند، تعادل ایجاد کند.