اگر در منطقه آزاد ماکو به دنبال گسترش صنعت گردشگری، رشد تولید و صادرات صنایع دستی، فرآوری محصولات معدنی و صادرات آن، تولید و صادرات صنایع تبدیلی و درآمد ملی و استانی و اشتغال پایدار هستیم، راه حل اصلی آن در ایجاد باراندازها، مراکز و هاب‌های لجستیکی، صادراتی و گردشگری است.
به گزارش فرینا به نقل از خبرگزاری فارس، در دنیای امروز تجارت از سوی شبکه‌ای از فعالیت لجستیکی هدایت میشود که در این میان، بهبود و ارتقاء عملکرد لجستیکی به عنوان اهداف مهم توسعه کشورها مطرح بوده و آثار مطلوبی را بر فعالیت اقتصادی کشورها به جای گذاشته است.
تغییر در زیرساخت‌ها لازمه تجارت منطقه‌ای و بین‌المللی است و باید در این راستا به ساخت و ایجاد شهرها و دهکده‌های لجستیکی و بنادر خشک همتی جدی گمارده شود.
لجستیک، زیرساخت توسعه پایدار است و این محور، قرابت زیادی با آمایش تجاری و صنعتی دارد زیرا بخش بزرگی از زیرساخت‌های تجاری را زیرساخت‌های لجستیکی تشکیل می‌دهد که اگر این موضوع با آمایش تجاری ترکیب شود، به طور ساده می‌توان گفت که گسترش و بهره‌برداری بهینه از زیرساخت‌های تجاری کشور به رسیدن به بهره‌وری منتهی میشود.
کشورهایی که به دنبال توسعه و بهبود تجارت هستند، نیازمند انجام اصلاحات تجاری و سیاست‌های مقرراتی جابجایی کالا بوده و باید به موضوع مهم سرمایه‌گذاری جدی روی زیرساخت‌های تجاری لجستیکی توجه کنند.
مرکز لجستیکی با ظرفیت و سطح عملکردی بالا، دارای حیطه فعالیت و گستره غالبا بین‌المللی (صادرات، واردات، ترانزیت)، دارای بندر خشک با امکانات مختلف ارتباطی و الکترونیکی و دسترسی پرظرفیت ریلی و جاده‌ای، برای ترکیب، توزیع، تخلیه، بارگیری، نگهداری، خدمات ارزش افزوده، بازرسی‌های قانونی مربوط به جابجایی کالا و انجام تشریفات و کنترل‌های مرتبط گمرکی فعالیت میکند.
توسعه مراکز لجستیکی صنعتی نقش بسزایی در بهبود شرایط کسب و کار، رونق اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی ایفا می‌کنند، خدماتی که توسط این مراکز ارائه میشود عمدتاً از نوع نگهداری و حمل و نقل کالا‌ها و مواد، فضا‌های اداری و فضا‌های نمایشگاهی، خدمات پشتیبانی نظیر استراحتگاه، رستوران، جایگاه تأمین سوخت، بانک و بیمه بوده و الگوی تأمین سرمایه مورد نیاز برای توسعه این مراکز لجستیکی گاه صرفاً توسط بخش خصوصی، گاه صرفاً توسط بخش دولتی و گاهی نیز با مشارکت دولت و بخش خصوصی تأمین میشود.
برای اطلاع از اهمیت موضوع لجستیک و زنجیره تامین در توسعه تجارت منطقه آزاد ماکو به برخی مزیت ها و مشکلات این منطقه اشاره می‌کنیم.
ایجاد شرکت‌های خارجی، حضور افراد خارجی بدون اخذ ویزا، معافیت مالیاتی ۲۰ ساله برای شرکت‌های فعال در منطقه، خرید و اجاره زمین برای طرف‌های خارجی، تضمین سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران خارجی توسط دولت ایران، ورود تجهیزات و مواد اولیه تولید بدون پرداخت عوارض گمرکی به منطقه آزاد، صادرات کالای تولیدی از منطقه به سرزمین اصلی و کشورهای هدف، جزء مزیت‌های منطقه آزاد ماکو است.
این منطقه در کنار مزیت‌های قانونی، برخی مزیت‌های نسبی و منحصر به فرد هم دارد، از جمله می‌توان واقع شدن در کریدور شرق ـ غرب و همچنین کریدور شمال-جنوب، نزدیکی به بازار اروپا به عنوان چهارراه اروپایی از طریق گمرک بازرگان، وجود فرودگاه بین‌المللی ماکو، پایانه صادراتی ۱۲ هکتاری در منطقه، وجود شهرک‌های صنعتی در منطقه، نزدیکی به شهر تبریز به عنوان قطب اقتصادی و صنعتی شمال غرب کشور، زمین‌های حاصلخیز و منابع انرژی ارزان قیمت در منطقه را نام برد.
از سویی دیگر مشکلات گمرکی و طولانی شدن مدت زمان اجرای قوانین گمرکی و مراحل ذیربط باعث طولانی شدن صف‌های کامیون‌های ترانزیتی، ایجاد مشکلات جانی و مالی برای رانندگان و شرکت‌های حمل بار، ایجاد ترافیک در محورهای مواصلاتی به گمرک بازرگان میشود که گاهی حتی کامیون‌های ترانزیتی حدود یک ماه در صف‌های بیرون از گمرک مجبور به صبر کردن برای رسیدن نوبت خود هستند.
از سویی دیگر اقدامات در حال برنامه‌ریزی و اجرا همچون آزادراه تبریز ـ بازرگان و اتصال راه آهن ایران به ترکیه از مسیر جلفا ـ بازرگان مزیت‌های بی شمار دیگری را به منطقه آزاد ماکو خواهد بخشید تا بتوان از آنها نیز در مسیر شکوفایی اقتصادی بهره جست.
در سند چشم انداز افق 1404 و سیاست‌های کلی نظام، سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و قانون برنامه های توسعه اول تا ششم بر شکوفایی اقتصاد، اشتغال پایدار، سهولت در تجارت، ایجاد واحدهای تولیدی و ایجاد امکانات رفاهی تاکید شده است و با توجه به همه تفاسیری که در بالا ذکر کردیم، اهمیت ایجاد دهکده لجستیک در منطقه آزاد ماکو ملموس و غیر قابل انکار است.
*** ظرفیت بیش از 3 هزار میلیارد تومانی برای سرمایه‌گذاری در دهکده لجستیک ماکو
مدیر شهرسازی و امور زیربنایی سازمان منطقه آزاد ماکو در گفت‌وگو با فارس با بیان اینکه دهکده لجستیکی برای مدیریت فعالیت‌های مربوط به انتقال کالا ساخته میشود و علاوه بر برخورداری از زیرساخت‌های لازم، می‌تواند نیازهای خدماتی را نیز برای انجام فعالیت‌های حمل و نقلی تامین کند، گفت: خدمات گمرکی، امکان تردد و رفت و آمد اتوبوسی در داخل دهکده، محوطه‌های پارک، خدمات انبارداری و سردخانه‌ای، تخلیه و بارگیری، رستوران، امکان سوخت‌گیری و پمپ بنزین و گازوئیل، خدمات تعمیرگاهی و کارواش و مراکز اقامتی و هتلینگ خدمات مختلفی هستند که در این دهکده لجستیک قابل ارائه است.
آرش صادقیان با بیان اینکه این دهکده در زمینی به مساحت 700 هکتار ایجاد میشود، افزود: برای آماده سازی این دهکده 550 میلیارد تومان اعتبار هزینه خواهد شد.
صادقیان گفت: ایجاد دهکده لجستیکی بر عهده منطقه آزاد ماکو است اما تمامی مراحل تکمیل این دهکده که شامل ساخت و بهره‌برداری از قسمت‌های مختلف آن است، توسط سرمایه‌گذاران بخش خصوصی انجام میشود تا علاوه بر شکوفایی منطقه در ایجاد اشتغال و پویایی اقتصادی نیز گام‌های خوبی برداشته شود.
وی ادامه داد: قسمت‌های مختلف این دهکده برای سرمایه‌گذاری بیش از سه هزار میلیارد تومانی ظرفیت دارد و امیدواریم بتوانیم با جذب سرمایه‌گذاران هرچه سریعتر مقدمات تکمیل این دهکده را فراهم آوریم.
مدیر شهرسازی و امور زیربنایی سازمان منطقه آزاد ماکو در خصوص هدف‌گذاری‌های منطقه آزاد ماکو برای دهکده لجستیک نیز گفت: براساس این هدف‌گذاری‌ها با ایجاد دهکده لجستیک، ظرفیت انتقال بار در منطقه آزاد ماکو از چهار میلیون تن به 10 میلیون تن در روز و ظرفیت انبارداری نیز از 200 هزار تن به دو میلیون تن در روز خواهد رسید.
صادقیان با اشاره به درخواست‌های سرمایه‌گذاری در دهکده لجستیکی نیز تصریح کرد: سه طرح سرمایه‌گذاری در حال اجرا هستند که شامل پایانه صادراتی در زمینی به مساحت 35 هکتار، نوبت دهی امور گمرکی و خدمات رفاهی رانندگان ترانزیتی در زمینی به مساحت 13 هکتار و انبارداری در زمینی به مساحت 15هکتار می‌شوند و در زمینه دپو و بسته‌بندی محصولات کشاورزی و پتروشیمی هم متقاضی سرمایه‌گذاری وجود دارد که توافقات اولیه با آنها نیز انجام شده است.
وی با بیان اینکه دهکده لجستیکی ماکو با هدف راه‌اندازی هاب بین‌المللی لجستیکی منطقه شمال‌غرب کشور ایجاد میشود، اضافه کرد: مبادلات فعلی ایران و ترکیه در حدود 15 میلیارد دلار بوده و توافقات دو طرف بر مبنای افزایش مبادلات به میزان 30 میلیارد دلار است و این دهکده لجستیکی می‌تواند نقش بسزایی در این زمینه ایفا کرده و از طرفی هم در امر صادرات به بازارهای اروپایی از طریق ترکیه نقش آفرینی کند.
مدیر شهرسازی و امور زیربنایی سازمان منطقه آزاد ماکو با اشاره به محدودیت‌های گمرکی در گمرک بازرگان برای تردد و ترخیص کالا نیز گفت: مسوولان گمرک فعالیت‌های انجام شده در دهکده لجستیکی را مشمول معافیت‌های تردد گمرکی نمی‌دانند در حالی که این منطقه محدود بوده و در حصار واقع شده است.
***دهکده لجستیکی با سازمان گمرک ایران قراردادی ندارد
مدیرکل گمرک بازرگان نیز از ایجاد دهکده لجستیکی در منطقه آزاد ماکو استقبال کرد.
علی معصومی با بیان اینکه هدف در تمامی اقدامات انجام شده در این منطقه تسهیل در تجارت و کسب و کار و خدمت به مردم است، گفت: به طور متوسط روزانه بیش از 800 دستگاه خودروی ترانزیتی از گمرک بازرگان تردد می‌کنند که وجود دهکده لجستیکی از نظر انبار، محل افامت، نوبت‌دهی و سایر مواردی که در زمینه تجارت و تردد مورد نیاز است، می‌تواند خدمات شایسته‌ای به شرکت‌های ترانزیتی و رانندگان ارائه دهد.
معصومی با اشاره به صف‌های طویل خودرویی برای ورود و خروج از مرز نیز افزود: وجود دهکده لجستیک باعث کاهش این صف‌ها خواهد بود و از طرف دیگر اشتغال‌زایی خوبی در منطقه ایجاد میکند.
وی اصلی ترین مشکل دهکده لجستیک ماکو با گمرک را نداشتن قرارداد سازمان منطقه آزاد ماکو با سازمان گمرک ایران برای مشمولیت معافیت‌های تردد گمرکی یا انجام خدمات گمرکی عنوان کرد و گفت: دهکده لجستیک کد ترانزیتی دارد اما نمی‌تواند به صورت مستقل خدمات گمرکی ارائه دهد و باید قراردادی با سازمان گمرک ایران داشته باشند تا بتوان خدمات بهتری در این دهکده ارائه داد.
مدیرکل گمرک بازرگان افزود: مسافت سه کیلومتری از گمرک بازرگان هم از مشکلات دیگر در راه انجام خدمات گمرکی در دهکده لجستیک است چراکه امکان دارد کالایی در این مسافت بدون ارزیابی گمرکی به کشور وارد یا از کشور خارج شود.
معصومی در پایان اظهار امیدوای کرد با توافقات مسؤولان سازمان منطقه آزاد ماکو با مسؤولان سازمان گمرک ایران بتوان خدمات بهتری در این منطقه به تجار و رانندگان خودروهای ترانزیتی برای عبور و مرور از بزرگترین گمرک زمینی کشور فراهم آورد.
گفتنی است؛ شهرستان ماکو و مرز بازرگان به‌عنوان دروازه تجاری - بازرگانی ایران به اروپا همواره از نقش و اهمیت فراوانی برخوردار بوده‌اند، گستردگی روابط تجاری ایران و اروپا و حجم بالای تبادل کالا با کشورهای این قاره سبب شده تا مرز بازرگان به یکی از فعال‌ترین مرزهای زمینی کشور تبدیل شود.
منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی ماکو در شمال‌غرب کشور و مساحتی بالغ بر 500 هزار هکتار به عنوان هفتمین منطقه آزاد تجاری و اقتصادی کشور و دومین منطقه آزاد بزرگ دنیا از نظر وسعت، با برخورداری از ظرفیت‌های اقتصادی قابل توجه و امکانات زیر بنایی مناسب و حاکمیت مجموعه‌ای از قوانین و مقررات ویژه حمایتی، فرصت‌های قابل توجهی را پیش‌روی سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی فراهم کرده است.
این منطقه از شمال به جمهوری ترکیه، از شرق با مرز آبی ارس به جمهوری نخجوان محدود است که این موقعیت منطقه را به عنوان شاهراه ارتباطی ترانزیت کالاهای کشورهای آسیای میانه و اروپا به عنوان مهمترین شاخص تجارت جهانی مطرح کرده است.
منطقه آزاد ماکو در فرهنگ سرامیکی ماوراء قفقاز و در مواریث مادی و فرهنگی امپراتوری اورارتو نه فقط با جمهوری‌های آذربایجان و ترکیه بلکه با کشورهای ارمنستان و گرجستان نیز شریک است، پس منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی ماکو علاوه بر هم‌مرزی با ترکیه و نخجوان، همجوار با ارمنستان و منطقه قفقاز بوده و گلوگاه کریدور زمینی شمال و جنوب، رقیب کانال سوئز در خشکی و نقطه اتصال آسیا و اروپا است و با توجه به اهمیت مواصلاتی راهبردی قفقاز برای ایران، انجام عمده مبادلات و آمد و شدهای تجاری و سیاسی بین ایران و روسیه و اروپا از این محور انجام میشود.
فاصله اندک منطقه آزاد ماکو از بنادر مرسین در دریای مدیترانه و ترابوزان در دریای سیاه، امتیاز چشمگیری در دسترسی به بازارهای اروپا از راه زمین و دریا است که در مقایسه با بنادر جنوبی کشور در خلیج فارس به دلیل مسافت و صرفه‌های اقتصادی ناشی از مقیاس، جای تردیدی باقی نمی‌گذارد که این منطقه اقتصادی‌ترین گلوگاه در رقابت با راه دریایی شرق و غرب در خشکی است.