برای شهرهای آبادان و خرمشهر که از سال ۱۳۹۲ در حصار منطقه آزاد اروند قرارگرفتهاند، هفت ورودی پیشبینیشده است که سه ورودی آن از زمره ورودیهای اصلی بشمار میروند. تهیه طرح ساماندهی این ورودیها از طرف سازمان منطقه آزاد اروند به مهندسان مشاور خودآوند محول شده است که در دست مطالعه مشاور قرار دارد.
سؤال اساسی این است که ورودیهای منطقه باید دارای چه ویژگیهایی باشند تا بر پایه آنها، طراحی و ساماندهی این ورودیها انجام گیرد.
نخستین مطلبی که به ذهن متبادر میشود، این است که ورودیهای منطقه آزاد باید بتوانند عملیات گمرکی را در رابطه با ترانزیت، واردات و صادرات کالاها و همچنین ورود و خروج مسافرینی که از مقررات برگ سبز استفاده میکنند، پشتیانی نماید. بدیهی است که عملیات گمرکی، فضاهای خاص خود جهت کارهای اظهاری، ارزیابی گمرکی، انبارداری موقت و ترخیص را میطلبد. مجموع این عملیات در دروازههای شهرهای آبادان و خرمشهر باید به نحوی صورت گیرد که از ایجاد ازدحام و صفهای طولانی و نهایتاً ایجاد مزاحمت و معطلی برای شهروندان عادی و گردشگرانی که به این شهرها ورود و خروج پیدا میکنند، جلوگیری نماید.
تراکم عملیات گمرکی و ورود و خروج کالا و مسافر از دروازههای ورودی شهرستان آبادان و خرمشهر، نمیبایست موجب ازدحام و صفبندیهای طولانی و ایجاد مزاحمت و معطلی برای شهروندان عادی و گردشگران شود.
گفتنی است که در رابطه با کارهای گمرکی و اقامت موقت همراه با آن، ایجاد فضاهای خدماتی نظیر شعب بانکی، بیمه، صرافیها، استراحتگاهها، رستوران و کافیشاپها در این ورودیها ضروری است.
مطلب دیگر، به تبعیت از پتانسیل ذاتی ورودیها در هر شهر، شکلدهی به کاربریهایی است که معمولاً در چارچوب مباحث مرتبط با مورفولوژی شهری (شکل شناسی) مطرح میشود. این کاربریها که نوعاً از جنس کاربریهای مزاحم و اخلالگر محسوب میشوند و میتوان امثال آن را در تعویضروغنیها، قهوهخانهها، دستفروشیها و کسبوکارهای دوره گردانه جستجو کرد، ورودیها را از ریخت و قیافه میاندازند و به مکانهایی بس شلوغ و آشفته با منظری اغتشاشی و نامطلوب تبدیل میکنند. درواقع، بهجای اینکه ورودی شهرها به مفصل ارتباطی بین فضای درون و برونشهری تبدیلشده و هویت شهری درونی خود را بهصورت نمادها و شاخصهای ویژه بازتاب دهند، به عناصری مزاحم و
اخلالگر در هویت شهری و ایجاد فضاهای بصری زشت و ناهموار تبدیل میشوند. تجربه تاریخی شهرهایی مانند تهران در دروازههای ورودی خود چه از سوی جاده قزوین- تهران، چه از سوی خاوران و یا از سوی راهآهن و خزانه و شهرری دلالت بر ایجاد کاربریهای ناهمگون و نامأنوس در فضاهای ورودی شهر دارد. این نگاهی است که در مطالعات طراحی ورودیهای شهرهای آبادان و خرمشهر باید به کاربسته شود تا بهطور طبیعی از ایجاد اینگونه کاربریها در پیرامون دروازههای ورودی شهرهای آبادن و خرمشهر جلوگیری گردد.
ورودیها باید به نحوی طراحیشده و از کاربریهایی ترکیب شوند که مانع از ایجاد کاربریهای مزاحم و اخلالگر مانند تعویضروغنیها، قهوهخانهها، دستفروشی و کسبوکارهای دوره گردانه که معمولاً در این نقاط تجمع میکنند، بشود.
گفتنی است که در طرح جامع منطقه آزاد اروند، ایجاد فضاهایی مانند شهر هوشمند در نقاطی از منطقه آزاد پیشبینیشده و اصولاً نیک که بنگریم مناطق آزاد بر اساس نقش و جایگاه تحولآفرین خود در اقتصاد ملی، باید به فضاها و مکانهای پیشرفتهای در پیوند با اقتصاد جهانی و ورود و خروج آزاد سرمایهگذاران خارجی تبدیل شوند. این قبیل نقشها و کارکردها است که باید به نحوی بهصورت نماد و شاخص در ورودیهای منطقه لحاظ شود تا بیننده در لحظه ورود حس کند که به مکانی متفاوت و پیشرو قدم نهاده است.
از فرصتهای مناسبی که در دروازههای شهری وجود دارد، فضای سبز، پهنه بیکران افق، هوای تازه و دو رماندن از شلوغی مرکز شهرهاست. بیشک طراحی ورودیهای شهرهای آبادان و اهواز با نگاه کارشناسانه به این فرصتها، میتواند انواع فضاهای گردشگری مناسب در این نقاط را پی افکند.
شبهه نیست که ساماندهی ورودیهای شهرهای آبادان و خرمشهر در چارچوب عملکردهای یادشده، میتواند نقش مؤثری را در تجدید حیات شهری این شهرها و توسعه و بهبود عملکرد اقتصادی آنها ایفا نماید.