گردشگران به سراغ مناطقی می روند که بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، سونامی، جنگ و هر اتفاق تلخ دیگری در آنجا رخ داده باشد. اما همین گردشگری مزایای ویژه ای نیز در دل خود دارد که بسیار حائز اهمیت است.

به گفته بسیاری گردشگری سیاه جنبه های تاریخی زیادی به همراه دارد؛ چراکه شخص ماجراجو را با بخش های مهمی از تاریخ و انسانیت که البته تیره به نظر می رسد آشنا می کند و عبرتی برای آیندگان خواهد بود. این نوع از گردشگری هرچند نامش سیاه است؛ اما می تواند در سپیدی دنیا نقش مهمی را ایفا کند.

با توجه به تعریف گردشگری سیاه و مشخصه های آن آیا منطقه ما با سپری کردن هشت سال جنگ تحمیلی  و رسیدن به یک صلح پایدار با کشور دوست و همسایه عراق، می تواند در این بخش از گردشگری که حرف های بسیاری برای گفتن دارد جایگاهی داشته باشد؟ سید محمد سیدی مدیر توسعه گردشگری و میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد اروند در این گفت و گو پاسخ گوی این سوالات خواهد بود.

آیا منطقه ما ظرفیت این نوع از گردشگری را دارد؟

ابتدا باید بگویم جنگ یادآور ویرانی و آوارگی است. یادآور مرگ عزیزان و فجایع بسیار دیگر؛ اما نباید فراموش کنیم که در طی جنگ تحمیلی یا بهتر بگویم هشت سال دفاع مقدس، در کنار تمام سیاهی های جنگ که در همه جای دنیا یکسان است، مردم ما با پدیده بی نظیری روبه رو شدند که شاید کم تر بشود مشابهش را در جهان پیدا کرد.

و آن چیست؟

دفاع جانانه و از خودگذشتگی های قهرمانانه پیر و جوان؛ زن و مرد که در مقابل ارتش تا بن و دندان مصلح بعثی، تنها با ایثار و شهامت توانستند از خاک وطن دفاع کرده و در کنار تمام سیاهی های جنگ تصویر جدیدی از سپیدی را به جهان نشان دهند.

بی شک بر هیچ کس پوشیده نیست که مردم ایران خصوصا شهرهای آبادان و خرمشهر برای آب و خاکشان جانفشانی کرده اند؛ اما با توجه به تعریفی که از گردشگری جنگ در جهان وجود دارد برای نشان دادن این چهره سپید و نورانی از ۸سال دفاع مقدس تا به امروز تدبیری اندیشیده شده است؟ آیا گردشگری بوده که تمایل داشته باشد برای شناخت بهتر از جنگ ۸ساله ایران و عراق به این منطقه سفر کند؟ در این زمینه چقدر موفق بوده ایم؟

هر گوشه از مناطق جنگی ما که اکثرشان هنوز هم بکر باقی مانده، می‌تواند برای بازدیدکنندگان داخلی و خارجی تداعی کننده آن رشادت های غرورآفرین باشد. شاید برای گردشگری جنگ که دغدغه اکثر مسئولین ذیربط نیز بوده تا به امروز برنامه‌ریزی مدونی خصوصا در بعد بین المللی انجام نشده باشد؛ اما مدیریت گردشگری سازمان منطقه آزاد اروند همواره به دنبال این بوده که این نوع از گردشگری را به گونه ای خاص و متفاوت به گردشگران داخلی و خارجی معرفی کند. البته ما در بخش داخلی سال هاست که «کاروان های راهیان نور» را به این مناطق عملیاتی داشته ایم؛ اما هنوز هم جای کار بسیار وجود دارد.

پس منطقه آزاد اروند ظرفیت این نوع از گردشگری را می تواند در ابعاد وسیع داشته باشد؟

قطعا می تواند. همانطور که پیشتر گفتم جنگ در نگاه اول سیاهی را متبلور می کند، اما در کنارش ما توانستیم نور و سپیدی را نیز خلق کنیم که همین خود به تنهایی می تواند نقطه قوتی برای جذب گردشگر باشد. خصوصا با داشتن موزه جنگ در خرمشهر، باغ موزه دفاع مقدس در آبادان و دیگر مناطق بکر نظیر علقمه، شلمچه و…در واقع ما باید این رشادت ها را به تمام جهان نشان دهیم. ذکر این نکته نیز ضروری است که در تمام جهان بعد از هر جنگی صلح و دوستی جایگزین و خاطرات تلخ به فراموشی سپرده  می شود؛ درست مانند ایران و کشور عراق که امروز در بهترین حالت ممکن و در نهایت صلح و آرامش در کنار یکدیگر قرار دارند و تعاملات بسیاری خصوصا در حوزه گردشگری دارند.

از بحث جنگ و دفاع مقدس که گذر کنیم؛ چه مکان های دیگری می تواند در تعریف این نوع از گردشگری در منطقه ما موجود باشد؟

این نوع از گردشگران با حضور در مکان هایی که ویژگی هایی مانند مرگ، اندوه و تعاریفی از این دست را داشته باشد حال و هوایش تغییر کرده و حس همزاد پنداری می کنند. با توجه به این موضوع گلزار شهدای آبادان و خرمشهر که فکر می کنم در گلزار آبادان بیشترین تعداد از شهدای گمنام را  نیز داشته باشیم از اهمیت ویژه ای برخوردارند؛ همچنین گورستان هایی در جهان هستند که گردشگرانی را به سوی خود جذب می کنند، جالب است که ما در منطقه خودمان و در شهر آبادان ۳ قبرستان مسیحیان، انگلیسی ها و یهودی ها را داریم که طبق تعاریف موجود می تواند برای گردشگران جذاب باشد. همینطور فاجعه آدم سوزی سینما رکس و گور دسته جمعی آنها از جمله نقاطی است که در این مبحث قرار می گیرد.

در آخر و برای آشنایی بیشتر با گردشگری سیاه که در نوع خود می تواند بی نظیر باشد ذکر چند نمونه جهانی خالی از لطف نیست؟

بله حتما همین طور است اگر با نمونه های جهانی این نوع از گردشگری آشنا شویم در رشد گردشگری داخلی تأثیر بسزایی خواهد داشت؛ چرا که بدون هیچ گونه تعارفی امروزه صنعت توریسم یکی از پردرآمدترین صنایع جهان محسوب می شود و اکثر کشورها  به رشد و توسعه پایداری از این راه رسیده اند. بعنوان مثال از جمله نقاطی که در جهان بازدید کننده های بسیاری دارند، ویرانه‌های شهر «پمپی» در کشور ایتالیا که فوران کوه آتشفشانی وزوو باعث شد تا این شهر باستانی به طور کامل نابود شود، خانه‌های ویران‌شده‌ی توفان «کاترینا» در نیواورلئان آمریکا، اردوگاه «آشویتز» در کشور لهستان که یکی از اردوگاه های کار اجباری آلمان در زمان جنگ جهانی دوم بوده، یادبود صلح هیروشیما، زندان آلکاتراز و بسیاری موارد دیگر که به نظر من مطالعه در این خصوص دنیای تازه ای از گردشگری را به روی علاقه مندان می گشاید.