منطقه آزاد قشم در دوران پسابرجام چهار هدف عمده را دنبال می‌کند؛ پتروشیمی، مرکز مالی، ترانزیت مسافر و بانکرینگ.
با پایان یافتن مذاکرات، قشم مشتری‌های خارجی متعددی را به خود دید. اما به گفته مشاور مدیر عامل شرکت توسعه و سرمایه‌گذاری قشم، ژاپنی‌ها پیگیر‌تر بودند و بهترین پیشنهادات را داشتند. فرهاد تقی‌زاده‌حصاری که یک‌سالی است با این شرکت همکاری می‌کند شاید در ایجاد این وصلت بی‌تاثیر نبود.
او عضو هیأت علمی دانشگاه کی یو (Keio) و استاد مدعو در دانشگاه توکیو است. او دستیار رئیس اتاق فکر بانک توسعه آسیایی(ADB) در توکیو، دومین بانک توسعه‌ای بزرگ پس از بانک جهانی است که 67 کشور عضو آن هستند، 15میلیارد دلار سرمایه دارد و مقر آن در پایتخت فیلیپین است. فرهاد تقی‌زاده در گفت‌وگو با «فرصت امروز» از جزییات رشد و توسعه منطقه آزاد قشم می‌گوید.
پسابــرجام فرصت بی‌سابقه‌ای برای اقتصاد کشور و به‌خصوص برای مناطق آزاد است که نقش پررنگی در اقتصاد دارند، به نظر می‌رسد این مناطق با ورود به این دوره، تعاریف جدیدی پیدا می‌کنند، آقای ترکان هم تخصصی شدن مناطق آزاد را مطرح کرده است، قشم چه چشم‌اندازی دارد؟
ما حتی پیش از اجرایی شدن برجام مذاکرات‌مان را با کشورهای مختلف آسیایی و اروپایی شروع کردیم. برنامه در منطقه آزاد قشم بر این است که کار اساسی صورت پذیرد تا رشد اقتصادی پایدار به بار آورد، از این رو اقدامات سرمایه‌گذاری را ابتدا با طرح‌های مطالعاتی مربوط به به‌روز‌رسانی طرح جامع، طرح کسب‌و‌کار و طرح استراتژیک منطقه آزاد قشم و شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه قشم آغاز کردیم.
در خصوص تخصصی شدن مناطق آزاد، برنامه بر این است که قشم قطبی در منطقه برای تولید محصولات پتروشیمی، بانکرینگ کشتی‌ها، حمل‌و‌نقل مسافر و مرکزیت مالی باشد. به همین دلیل ضرورت داشت طرح جامعی که در دهه 1990میلادی توسط شرکت سوئکو (Sweco) از سوئد تدوین شده بود، بازنگری شود. ما از کشورهای مختلف نظیر آمریکا، فرانسه، انگلستان، ژاپن و کره جنوبی طرح‌های پیشنهادی متعددی دریافت کردیم. در نهایت پس از یک‌سال بررسی و مطالعه مناسب‌ترین طرح پیشنهادی از سوی ژاپن، از یک مجموعه عظیم ژاپنی به نام نومورا (Nomura) که جزو 10 شرکت برتر جهان در این حوزه است انتخاب شد.
در روند رسیدن به این چشم‌انداز چه فازهایی تعریف شده، مثلا در زمینه پتروشــیمی چه فعالیت‌هایی قرار است انجام شود و آیا با شرکت‌هایی هم در این مورد به نتیجه رسیده‌اید؟
منابع گازی غنی که در قشم وجود دارد امکان عرضه بیش از 30میلیون مترمکعب گاز طبیعی در سال جاری را برای این منطقه فراهم آورده است. به منظور پرهیز از خام‌فروشی و حصول ارزش افزوده بیشتر برای منطقه آزاد و برای کشور برنامه بر این است که بخش اعظم این گاز، خوراک پالایشگاه‌های پتروشیمی باشد، از این رو پروژه ایجاد پارک پتروشیمی در منطقه آزاد قشم مطرح شد. برای تهیه طرح جامع این پارک با یک مجموعه عظیم فرانسوی و دو مجموعه ژاپنی در حال مذاکره هستیم.
انشاءالله درهفته جاری هیاتی بلندپایه از سازمان منطقه آزاد قشم و شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه قشم، به منظور انجام مذاکرات با سرمایه‌گذاران ژاپنی نظیر میتسوبیشی عازم توکیو هستند.
چشم‌انداز دیگر برای قشم ترانزیت مسافر است، در این زمینه چه پروژه‌هایی در دست دارید؟
بسیاری از پروژه‌های فرودگاهی به تنهایی توجیه اقتصادی ندارند اما وقتی به شهر فرودگاهی تبدیل می‌شوند غالبا توجیه پیدا می‌کنند. برنامه‌ای که ما در حال بررسی آن هستیم، ایجاد شهر فرودگاهی قشم است؛ مجموعه‌ای که در آن علاوه بر ترمینال‌های مدرن، امکانات رفاهی نظیر هتل و مراکز اقامتی برای مسافرانی را که قصد ترانزیت دارند، فراهم آورد. برای این کار هم مجموعه‌های بزرگ بین‌المللی را که در ایجاد شهرهای فرودگاهی فعال هستند بررسی کردیم.
اواخر سال گذشته یک تفاهم‌نامه با یک مجموعه بزرگ سنگاپوری به نام هلدینگ ماینهارت (Meinhardt) در تهران امضا کردیم. این مجموعه با فروش سالانه بیش از 20میلیارد دلار از شرکت‌های بزرگ در حوزه طراحی، مهندسی و اجرای پروژه‌های فرودگاهی است. پروژه‌های متعددی نظیر فرودگاه سنگاپور، فاز جدید فرودگاه دوحه، فرودگاه ملبورن و... توسط این هلدینگ بین‌المللی انجام شده است. در حال حاضر مذاکرات در خصوص اجرایی شدن تفاهم‌نامه منعقده در جریان است.
صحبت‌هایی هم برای ایجاد یک خط هوایی داشتید، چرا قشم ایر خریداری نشد، به هر حال موجود بود و شاید کار را سریع‌تر و کم هزینه‌تر می‌کرد و می‌توانستید آن را توسعه دهید؟
به‌دلیــل پیچیدگی‌هایی که در پرونده قشم ایر بود و همین‌طور هزینه بالایی که برای خرید این خط مطرح شد، برای ما تاسیس یک خط هوایی جدید به‌صرفه‌تر بود، بنابراین خط هوایی فلای قشم (Fly Qeshm) را ثبت کردیم. برای توسعه این خط هوایی شرکت کانادایی بومباردیر (Bombardier) علاقه زیادی داشت. مدیر عامل این شرکت به ایران آمد و قراردادی هم بین شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه قشم و این شرکت بزرگ امضا شد.
علاوه بر تولید انواع مختلف هواپیما، این شرکت تولید‌کننده بزرگ راه‌آهن نیز است. ما چون پروژه پل خلیج فارس را نیز داریم و در آن علاوه بر مسیر خودرو، راه‌آهن نیز پیش‌بینی شده، این شرکت پیشنهاد داد کارخانه ساخت خطوط راه‌آهن را به طور مشترک در قشم ایجاد کند.
در مورد پل خلیج‌فارس نظرات منفی مطرح می‌شود و حالا قرار است یک کارخانه مشترک تولید خط آهن هم برای آن ساخته شود، زمان زیادی از این پروژه گذشته و پیشرفت زیادی ندارد، آیا واقعا ادامه این پروژه به صرفه است؟
پروژه پل خلیج فارس قبل از انقلاب اسلامی کلید خورد و به‌دلیل جذابیتی که دارد هنوز مطرح است. بسیاری از مجموعه‌های سرمایه‌گذاری داخلی که علاقه‌مند به این پروژه بودند، وارد شدند اما به دلایل مختلف پیشروی قابل توجهی نداشتند.
در حال حاضر پیشرفت این پروژه تقریبا 20درصد است، اما با پیگیری‌های مداومی که در این دوره از طرف سازمان منطقه آزاد قشم و شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه قشم از بخش‌های مرتبط در دولت نظیر سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی شد، بحمدالله دولت دو هفته قبل رسما اعلام کرد که صد درصد سرمایه‌گذاری خارجی در پروژه پل خلیج فارس و فراتر از آن در شبکه جامع ارتباطی خلیج‌فارس که پل نیز بخشی ازآن است را تضمین می‌کند. این خبر بسیار خوبی برای ما و سرمایه‌گذاران خارجی است. چون الان مطمئن شدند که اصل سرمایه‌شان از جانب دولت تضمین شده است. قطعا در چند ماه آینده برای این پروژه اتفاقات خوبی خواهد افتاد.
برگردیم به تبدیل شدن قشم به یک مرکز مالی بزرگ، با روندی که در ایجاد مراودات بانکی و بیمه‌ای در حال حاضر وجود دارد، شاید این نقش خیلی دور به نظر برسد، قشم چقدر به این هدف نزدیک است؟
حساسیت نظام مالی بسیار بیشتر از دیگر بخش‌ها نظیر بخش صنعت است. به یکباره باز کردن درهای کشور پس از برجام، برای برخی بخش‌ها مثل بخش مالی ممکن است با ریسک همراه باشد. وقتی بازیگران یک سیستم برای رقابت آمادگی کامل ندارند، و ناگهان شرایط رقابتی برای آنها ایجاد شود آن هم با مجموعه‌هایی که غول‌های مالی هستند، احتمالش هست که توان رقابت با آن مجموعه‌ها را نداشته باشند. به همین دلیل یکی از پیشنهاداتی که مطرح شد این بود که موسسات مالی خارجی نظیر بانک‌ها، بیمه‌ها و... ابتدا در مناطق آزاد به ارائه خدمات مالی بپردازند و رفته رفته خدمات خود را به سرزمین اصلی نیز آغاز کنند تا موسسات مالی داخلی توان رقابتی خود را ارتقا دهند.
این امر می‌تواند در کاهش ریسک مالی ورود موسسات مالی خارجی در شرایط جدید بسیار موثر باشد و این تهدید بالقوه را به یک فرصت تبدیل کند. این امر فلسفه شکل‌گیری ایده مرکز مالی بین‌المللی قشم بود. از شش ماه قبل مطالعات مربوط به راه‌اندازی مرکز مالی بین‌المللی قشم را آغاز کردیم و در این میان مراکز مالی بین‌المللی در کشورهای مختلف نظیر دوبی، اوکیناوای ژاپن و لابوان مالزی مطالعه شد. در جزیره لابوان در مالزی، تاسیس مرکز مالی بین‌المللی توانسته است در مدت هفت سال سبب افرایش 50درصدی درآمد سرانه ساکنان این جزیره شود.
در حال حاضر فاز نخست پروژه که در خصوص جمع‌آوری قوانین و مقررات مربوط به حضور موسسات مالی بین‌المللی در مناطق آزاد است توسط کارشناسان داخلی در حال نهایی شدن است. فاز دوم پروژه که مربوط به توسعه و تدوین نقشه راه مرکز مالی بین‌المللی قشم است با مشارکت یک مجموعه بزرگ ژاپنی که مرکز مالی بین‌المللی اوکیناوا توسط مشاوره‌های این گروه تاسیس شده است، انشاءالله از دو ماه آینده آغاز می‌شود و پس از آن رایزنی و دعوت از موسسات مالی خارجی برای حضور در قشم آغاز خواهد شد.
روزنامه فرصت امروز