رقابت اقتصادی در سلامت و شفافیت اقتصادی است

مفاهيم و اصطلاحات به کار رفته براي تعريف مناطق آزاد بسيار متنوع بوده و لزوما" نيز يک مفهوم واحد از این تعاريف اراده نمي شود. 
تامين سرمايه، نيروي انساني ماهر و توانا، فن آوري و آشنايي با روش هاي علمي و فني جديد، آگاهي از تحولات اجتماعي و فرهنگي و برنامه هاي هماهنگ و سازگار براي بهره برداري از عوامل مختلف توليد و نيز بهره گيري بهينه از علم و دانش جهاني، مديريت علمي، داد و ستد کالا، خدمات و دانش فني با خارج از مرز ملي از جمله راهکارهاي ارائه شده براي گريز از توسعه نايافتگي و ورود به جرگه کشورهاي توسعه يافته است و ايجاد مناطق آزاد اقتصادي از جمله ابزارهاي توسعه اقتصادي است که مي تواند با تسهيل دستيابي به عوامل ياد شده رسيدن به توسعه يافتگي را تسهيل کند به عبارت ديگر دستيابي به توسعه اقتصادي هدف اصلي کشورها از ايجاد مناطق آزاد است.در باره  فعالیت ، برنامه و راهکارها سازمان  مناطق  آزاد  با  "مرتضی  بانک  مشاور  رییس  جمهور  و  دبیر  شورای  عالی  مناطق  آزاد و ویژه  اقتصادی"  به  گفت  وگو  نشسته  ایم  که  می  خوانید : 

مناطق  آزاد  می توانند  نقش  مهمی  در توسعه اقتصادی  کشور  داشته باشند از این  رو  لازم  است  تا  زیر ساخت های لازم  برای سرمایه  گذاری های  داخلی و  خارجی  در  این  مناطق  ایجاد شده باشد چه  برنامه  هایی  برای  ایجاد  و  حمایت  از  سرمایه  گذاران  داشته و دارید؟
بانک: خب از ویژگی های مهم مناطق آزاد کشور یکی همان قانون مناطق آزاد است که قانون منسجم، قوی و اثر گذاری است و می توان گفت که برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی در چار چوب این قانون تسهیلات خیلی خوبی فراهم شده است. این تسهیلات امکان منفعت بیشتر برای سرمایه گذاری را  فراهم کرده است از جمله این ویژگیها علاوه بر معافیت مالیاتی و عوارض گمرکی بحث سرعت بخشیدن به واگذاری مجوزها و صدور پروانه ها و همچنین حضور اتباع خارجی بدون مانع  ویزا و واگذاری  زمین  به  سرمایه  گذار  هست  که این  مجموعه  امتیازات در  مناطق آزاد  شرایط  بسیار  خوبی را برا ی سرمایه گذاری  فراهم  می  کند. البته  طبیعی  است  که برای  سرمایه گذاری  علاوه  بر  امکانات  و تسهیلاتی  که  داده می  شود  وجود  به  امکانات زیر ساختی در منطقه  هم اهمیت دارد. هفت  منطقه  آزاد  کشور  که شامل کیش، قشم، چابهار، ارس، اروند ، انزلی و ماکو  است  در  شرایط  حاضر  از  امکانات زیر  ساختی  مناسبی  برخوردار  هستند. در واقع می توان  ادعا کرد که امروز زیر ساخت های  لازم  برای  قعالیت  های  اقتصادی  و  بازرگانی  و  گردشگری  در این  مناطق  فراهم شده  است  مثل  دسترسی  ارتباطاتی  یا حمل  ونقل هوایی ، جاده ای و دریاییی و...یا امکاناتی مثل آب و برق و گاز و...به طوریکه در حال حاضر  ما در 4منطقه آزاد فرودگاه مستقل داریم و در سه منطقه دیگر نیزفرودگاه  در فاصله کمی از مناطق وجود دارد .در واقع می توان گفت که  امروز بیش از 80 درصد امکانات لازم در این مناطق فراهم است.

مثلا چه مشکلاتی دارید و چه عواملی باعث بروز این مشکلات شده است ؟
بانک: اشاره کردم که ما به امکانات سخت افزاری ضروری رسیدیم ولی در مباحث بانکی و  پولی و مالی برخی از مشکلات  مربوط به مسایل سیاسی و خارجی است ، بلاخره ما همواره درگیر یک سری تحریم های مختلف بودیم که در دوره های مختلف نوسان داشته اما با تعدیل فضای سیاسی بین المللی بویژه در زمان برجام  شاهد افزایش فعالیت مناطق آزاد بودیم و در همین زمان بود که اقدامات مناسبی در راستای تکمیل زیر ساخت ها انجام شده است.
بعد از انقلاب اسلامی ما دچار این تحریم های گوناگون بوده ایم و طبیعی است وقتی روابط سیاسی ما با جهان ثبات مورد نظر سرمایه گذاری را  نداشته  باشد  تاثیر مستقیم در این مناطق هم می گذارد. یکی دیگر از مشکلات   این است که اکثر آیین نامه ها و دستورالعمل های لازم در حوزه تعاملات اقتصادی با رویکرد داخلی تدوین شده و  با شرایط بین المللی فاصله دارد که باید آنرا اصلاح و با شرایط لازم برای جذب سرمایه گذارتطبیق داد   که  به  نظر  می رسد  در این خصوص نقصی وجود داشته باشد که در حال رفع آن هستیم مثلا با بانک مرکزی برای  تدوین  آیین  نامه جدید بانکی در تعامل هستیم که امیدوارم این آیین نامه زمینه و بستر لازم را برای ارتقاء فعالیت سیستم های بانکی فراهم کند . اقدام دیگری که لازم بود انجام شود استفاده از بازارهای مالی و بازار سرمایه است که تاکنون بطور جدی دنبال نشده  که ما در این دوره تلاش می کنیم تا از این ظرفیت بیشتر استفاده کنیم انهم از طریق ایجاد بورس بین الملل یا مراکز مالی معتبر بین المللی که به  تبع آن ارتباط سالم تر ، شفافتر و در عین حال در چارچوب ضوابط بین الملل دست پیدا کنیم. البته در حال حاضر هم سرمایه گذارهای داخلی و خارجی قوی و موفقی را در مناطق آزاد داریم ، اما اگر در مبادلات مالی و پولی تسهیلات بهتری منطبق با شرایط بین المللی ایجاد شود امکان سرمایه گذاری را جدی تر می کند .

با توجه به نوع فعالیت در  مناطق  آزاد  ظرفیت ایجاد  اشتغال نیز وجود دارد،  در زمینه اشتغال زایی و در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی چه کردید؟
بانک :در مورد بحث اقتصاد مقاومتی خب نیازکشور به اشتغال دغدغه همه فعالین و مسوولین اقتصادی است و هدف  مهم هم همان فراهم کردن شرایط برای سرمایه گذاری است چون  سرمایه گذار هم باید از جهت قوانین و مقررات اطمینان داشته باشد که سرمایه گذاری آن مورد حمایت قرار می گیرد و هم باید بداند که در روابط خارجی یک نوع تعامل و تعادل وجود دارد که با گردبادهای سیاسی دچار مخاطره نمی شود ،  از طرفی مزیت های اقتصادی برای او آماده باشد تا سرمایه گذار در آن بستر سرمایه گذاری لازم  را  انجام دهد. ما در حوزه های صنعت ، کشاورزی، گردشگری توانستیم نسبت به امکاناتی که وجود داشت  سرمایه گذاری های نسبتا خوبی را فراهم کنیم، امروز حدود هزار واحد صنعتی در مناطق آزاد فعالیت می کنند که به طور قطع اگر امکانات اولیه برای آنها فراهم نبود وارد این سرمایه گذاری های نسبتا بزرگ و جدی نمی شدند به طور مثال در حوزه کشاورزی به ویژه در بحث ابزیان و سیستم گلخانه ای سرمایه گذاری های گسترده  در شمال و جنوب داشتیم یا  در زمینه صنایع سنگین مثل فولاد در مناطقی مثل اروند و قشم و چابهار سرمایه گذاری های مناسبی داشتیم مثلا در بحث گلخانه ای در ارس فقط در یک مجموعه حدود 50 هکتارزمین زیر کشت گلخانه ای است که در کشور نمونه ندارد و 100 درصد تولیدات آن صادر می شود  در حوزه گردشگری هم  هر روز شاهد  افتتاح  هتل  های مختلف و جاذبه های مختلف توریستی در  مناطق  آزاد  هستیم  که  طبیعی  است  می  تواند  در توسعه  اشتغال  و  افزایش  توان  داخلی  اقتصاد  ما  موثر  باشد  در  بخش  های  دیگر  هم  باز  اقدامات  و سرمایه   گذاری های   خوبی صورت  گرفته    البته  بدین  معنی  نیست  که همه  نیازها  و  مشکلات ما  حل  شده   اما  همین  فعالیت ها چیزی حدود 265 هزار اشتغال ایجاد  کرده ،   پس  در این  حوزه  هم  می  توان  گفت  تا حدودی نیاز  کشور  را  در  اشتغال تامین  کرده ایم  البته  توجه  داشته  باشید  که  جمعیت مجموع 7منطقه آزاد  کمتر از  یک  میلیون  نفر است و نسبت این عدد با در نظر گرفتن جمعیت آماده به کار در این مناطق عدد قابل توجهی است. البته اگرعدد شاغلین در  مناطق ویژه را هم اضافه کنیم چیزی حدود 185 هزار نفر هم در این مناطق مشغول بکار هستند. ببینید   اینکه  می  گوییم  این تعداد  مشغول  به  کار  هستند  براساس  فرم  های  پر  شده تامین اجتماعی است و شامل شاغلین روز مزد و ساعتی نمی شود. یعنی  مناطق  آزاد  و ویژه  برای   حدود 450 هزار  نفر  یعنی  حدود نیم  میلیون  نفر زمینه  اشتغال  فراهم  کرده  است که عدد قابل قبولی است.  
در اقتصاد  مقاومتی  دبیر  خانه شورایعالی  مناطق آزاد با  توجه  به  سیاست  های  مقام  معظم  رهبری  و تشکیل ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی توسط معاونت اول ریاست جمهوری متولی اجرای 5 برنامه است که از سال 94 تدوین شده  که موفقیتهای خوبی در این حوزه بوجود آمد مثلا ایجاد شرکت های دانش بنیان که در مقایسه با سالهای 92 تا 96 بیش از 300 درصد افزایش پیدا کردند. یا در حوزه صادرات از مناطق آزاد سال 92 ، 190 میلیون دلار صادرات داشتیم که امسال به بیش از یک میلیارد دلار رسیده است و پیش بینی سالیانه30 درصد رشد صادرات این مناطق محقق شده و برنامه افزایش رشد صادرات در سال 97 نیز ادامه پیدا خواهد کرد. در عین حال اگر صادرات مناطق  ویژه  هم  به  این  آمار  اضافه  شود  طبیعی  است  که  رقم  بالاتر  خواهد  رفت ، یعنی  از  سال  92 تا  96 بیش  از  90 میلیارد  دلار صادارت  از  مناطق  آزاد و ویژه داشتیم ، خب این امر برای ما دستاوردهای خوبی داشت و موجب شد تا برنامه های ما را هدفمند تر کند تا  بتوانیم وارد بازار جهانی شویم .برنامه دیگر ما در حوزه گردشگری خارجی بوده که خوشبختانه آمارهای موجود نشان می دهد که از سال 94 تا 96 این برنامه  ها  بصورت کامل اجرا شده است و شاهد افزایش 114درصدی گردشگری در سال 96 نسبت به سال 95 باشیم. همچنین ایجاد نمایشگاههای مختلف از دیگر برنامه های ما بود که تاکنون کار خوبی در این زمینه   انجام شده بطوریکه در سال 95   مناطق آزاد در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی رتبه دوم  کشور را بدست اورد . اما با  توجه به  همه اهداف ما در همه حوزه ها  مسیر  طولانی  در پیش  داریم  باید  به سمتی  حرکت  کنیم  که  مناطق آزاد در پیشرفت  اقتصادی  کشور  سهم  ویژه ای را  به  خود  اختصاص  دهد.

در حال حاضر با چه موانع و چالش هایی روبرو هستید ؟
بانک : بخشی از چالش های ما فرهنگی است و بخشی هم اجرایی و عملیاتی است همان طور که اشاره کردم بحث قانون از نظر مبانی و چارچوب قانونی مناطق آزاد کامل و جامع است و توانسته ابعاد مناطق آزاد را پیش بینی کند .

یعنی نقص و ضعف قانونی نداریم ؟
بانک : خب  باید  گفت مشکلات ویژه نیست ، اگرچه در برخی جاها نواقصی وجود دارد ولی نیازبه بازنگری در متن قانون ندارد شاید در برخی مصوبه ها و آیین نامه ها ضعف هایی وجود داشته باشد ولی در کل کامل و جامع است .اما چالش عمومی در مناطق آزاد عدم برداشت مشترک از کارکرد مناطق آزاد و اهداف و برنامه مناطق آزاد هم در ذهن مسوولین و هم مردم است این چالش چالشی است که ما بعنوان دبیرخانه برای رفع آن  تلاش می کنیم، کوشش می کنیم که یک برداشت یکسانی از کارکرد و برنامه ها تدوین کنیم تا سرمایه گذار خارجی ، مردم و مسوولین دقیقا آگاه باشند و تکلیف خود را بدانند البته این نیاز به این دارد که ما از نظر ارتباط با مسوولین ،  مجلس و رسانه و ....تعامل داشته باشیم  چون وقتی برداشت واحدی از برنامه مناطق آزاد بوجود بیاید سرعت عمل بالا می رود و روند فعالیت ما تسهیل میشود و در نتیجه از پشتوانه اجتماعی خوبی برخوردار می شویم.
موضوع دیگر این است که قوانین و مقررات باید ثبات داشته باشد تا سرمایه گذار احساس امنیت بیشتری کند این در آیین نامه ها و مصوبات و رفتارهایی که دستگاهها می کنند خود را نشان می دهد .یعنی ممکن است آیین نامه هایی تدوین شود که برای سرمایه گذار ابهاماتی ایجاد کند، عدم ثبات در این رویه ها حتما مشکلاتی را ایجاد می کند اما مسئله دیگر به خود ما و مناطق برمی گردد که باید تلاش کنیم از نیروهای متخصص و مجرب که از توانایی اقتصادی بالایی برخوردارهستند و به نوعی نخبه های اقتصادی هستند بهره مند شویم تا جریانات اقتصادی روز را با برنامه های بین المللی پسند تلفیق کنیم و ارایه دهیم و بسته های سرمایه گذاری مناسب برای سرمایه گذاران در نظر بگیریم تا با نگرش دقیق و شفاف وارد شوند . همچنین گسترش سیستم های ارتباطی الکترونیک و ایجاد پنجره واحد خدماتی مناطق  نقش  مهمی  دارد تا بتواند شفافیت و اعتماد بیشتری را در بین  ما  ، سرمایه  گذار  ،  مسوولین  و...ایجاد کند.

مهم  ترین  برنامه  هایی  که  در  دستور  کارتان  است  چیست؟
بانک:  از  مهم  ترین  برنامه  ها  می توان  به  توسعه  و  تکمیل  برنامه های  اقتصاد  مقاومتی  ، ایجاد شرایط  لازم  برای  فعالیت  مالی ،  پولی و بانکی  بین  المللی ، ایجاد  پنجره  واحد  خدماتی  برای ذی  نفعان  ودر  نهایت ایجاد  پنجره  واحد  گمرکی  با  حفظ  قوانین موجود  در  مناطق  آزاد اشاره کرد ؛چون  معتقدیم  منطقه آزاد یعنی فعالیتی مبتنی بر رقابت اقتصادی که اگر خوب شکل بگیرد می تواند برای سایر بخش ها هم الگو باشد.معتقدیم  که  رقابت اقتصادی در سلامت و شفافیت اقتصادی است .یعنی  نباید رانتی  ایجاد شود تا برخی منتفع و بقیه  متضرر شوند.
 

گفت و گوی ویژه نامه نوروزی ایران با مرتضی بانک مشاور رییس جمهور