امروز بحث پاسخگویی به افکار عمومی در تمامی حوزه‌ها با توجه به گستره فعالیت سازمان‌های مناطق آزاد بسیار حائز اهمیت و تأثیرگذار در جذب سرمایه‌گذاران و فعالین اقتصادی در این مناطق است. یکی از مدل‌های رایج در دنیا در مقوله مدیریت کسب‌وکار، مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و پاسخگویی به افکار عمومی است. مهم‌ترین وجه مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و سازمان‌ها باید بر مبنای صداقت و راست‌گویی با مشتریان عمل کند.
مسئولیت اجتماعی در تعریفی ساده یعنی اینکه سازمان‌ها در مقابل جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کنند، مسئول هستند؛ چراکه از منابع انسانی، طبیعی و اقتصادی آن جامعه استفاده می‌کنند. برخلاف نگاه سنتی به مدیریت و کسب‌وکار، سازمان‌ها دیگر فقط در مقابل سهامداران‌شان مسئول نیستند و نباید صرفاً به افزایش سود کوتاه‌مدت سهامداران خود بیندیشند، بلکه باید مشتریان و حتی غیرمشتریان را در منافع سازمان و شرکت خود شریک بدانند.
وقتی کارخانه‌ای فعالیت خود را در یک منطقه آغاز می‌کند، بر همه عوامل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی و حتی طبیعت منطقه تأثیر می‌گذارد و گاهی شرایط زیست‌محیطی را به‌مرور تغییر می‌دهد و بافت جدید اجتماعی به وجود می‌آورد. نمونه مشخص این‌گونه تأثیرگذاری‌ها را در همه جای جهان فراوان می‌توان دید. شاید یکی از بارزترین مدل‌های این تأثیرگذاری‌ها در مناطق آزاد کشور باشد که می‌توان این نقش را در توسعه محلی و منطقه‌ای در این مناطق به‌واسطه شروع فعالیت‌های اقتصادی در مناطق محروم مشاهده کرد؛ ازاین‌رو انتظار می‌رود سازمان‌ها در ارتباط با ذی‌نفعان دیگری مانند مردم پیرامون حوزه کاری، به سرنوشت آنها هم بیندیشند و خواسته‌های مشروع آنها را موردتوجه قرار دهند.
هر کسب‌وکاری ازجمله شرکت‌هایی که برای تولید ثروت ایجادشده‌اند، باید صددرصد مسئولیت تمام‌کارهای خود را که جنبه اجتماعی دارد، برعهده بگیرند. این مسئولیت در کسب‌وکار معمولی برعهده صاحب آن و در شرکت‌ها برعهده هیات مدیره و مدیرعامل آن شرکت است.
ذی‌نفع، شخص یا سازمانی است که فعالانه در یک پروژه یا فعالیت اقتصادی شرکت دارد یا شیوه اجرا یا تکمیل آن پروژه و فعالیت، بر سود یا زیان او تأثیر می‌گذارد. در نگاهی کلی‌تر، ذی‌نفعان، موجودیت‌ها، گروه‌ها و افرادی هستند که بر سازمان اثر می‌گذارند یا از آن اثر می‌پذیرند و طیف وسیعی را شامل می‌شوند؛ از کارکنان، مشتریان، شریکان تجاری و جوامع محلی گرفته تا محیط‌زیست، رسانه‌ها، نهادهای مردمی، شهروندان و دولت. امروز در ادبیات مدیریت، تئوری ذی‌نفعان صحبت از این می‌کند که سازمان باید نه‌فقط به سهامداران خود، بلکه به‌تمامی ذی‌نفعان خود و انتظارهای آنها توجه کند.
به‌طورمعمول این گروه‌ها یا نهادها بر استراتژی‌های سازمان تأثیر می‌گذارند یا از آن تأثیر می‌پذیرند که عبارت‌اند از کارمندان، مدیران، سهامداران، هیات مدیره، مشتریان، عرضه‌کنندگان مواد اولیه، توزیع‌کنندگان محصولات، بستانکاران، مسئولان، معتمدین و افراد پرنفوذ جامعه محلی، اتحادیه‌های کارگری، شرکت‌های رقیب، مردم عادی، رسانه‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد و اجتماعی، نسل‌های آینده، محیط‌زیست و بسیاری عوامل دیگر و حتی نسل‌هایی که هنوز متولد نشده‌اند و از شرایط امروز سهم دارند؛ در نتیجه مبحثی کنار مسئولیت اجتماعی به وجود می‌آید که ریشه در اخلاق با درون‌مایه‌ای از مذهب و اعتقادات دارد.
اخلاق شاخه‌ای است از فلسفه که به استدلال درباره پرسش‌های بنیادین اخلاقیات می‌پردازد. درستی و نادرستی امور، شناخت امور خیر و شر و بازشناسی فضائل انسانی و گروهی، مسائل بنیادین اخلاق را تشکیل می‌دهند. اصول و مسائل اخلاقی که به‌وسیله فلسفه اخلاق موردبررسی قرار می‌گیرند، می‌توانند بسیار از رخدادها را ممکن یا غیرممکن سازند. به این معنا که ساختار شکل‌گرفته اخلاقی پیرامون ما، رخ دادن امور را از صافی اخلاقیات حاکم رد می‌کند و درنتیجه شناخت این محیط اخلاقی به ما در تصمیم‌گیری‌هایمان کمک فراوان خواهد کرد و در تصمیم‌گیری مسئولیت‌های اجتماعی، صافی اخلاقیات به کمک مدیران و هیات مدیره‌هایی خواهد آمد که تنها به درآمدزایی خود و سهامداران نمی‌اندیشند.
مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، به درک تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی کسب‌وکار بر دیگران اشاره دارد. مسئولیت اجتماعی با هدایت و اداره کسب‌وکارها و اقدامات آن به شیوه‌ای اخلاقی و مسئولانه مرتبط است. می‌توان از آن استفاده مثبتی کرد و در صورت اجرای مؤثر آن، بهره‌وری و سودآوری شرکت افزایش خواهد یافت. مسئولیت اجتماعی یعنی برخورداری از نگرشی مسئولانه و فراتر رفتن از حداقل الزامات قانونی و پایبند بودن به اصول درستی که برای تمام کسب‌وکارها با هراندازه‌ای قابل‌اجراست.
در مسئولیت اجتماعی به‌هیچ‌عنوان نباید کوتاه‌مدت اندیشید؛ زیرا روابط شرکت‌ها، سازمان‌ها، کارخانه‌های تولیدی و خدماتی با ذی‌نفعان در بلندمدت تعریف می‌شود. باید ریشه آینده یک سازمان یا حتی یک محصول تولیدی را در روابط حاشیه‌ای با مسئولیت اجتماعی در دل مخاطبان کاشت.
بی‌تردید وجود و پایه‌گذاری این سیستم با مدیریتی فعال و مستمر در تعامل با بخش خصوصی، مردمان بومی، سرمایه‌گذاران و در کل ذی‌نفعان حاضر از هر قشری در مناطق آزاد و سازمان‌های مربوطه می‌تواند در روند توسعه اقتصادی و شفافیت، نقش بسیار پررنگی در این مناطق از کشور داشته باشد.
سند مسئولیت اجتماعی، نقشه راه سازمان منطقه آزاد چابهار
سازمان منطقه آزاد چابهار باهدف پر کردن شکاف آموزشی مدارس چابهار و نواحی همجوار آن و در راستای ایفای نقش مسئولیت اجتماعی با برنامه‌ریزی قبلی از ابتدای سال 96 تاکنون برنامه‌ریزی‌هایی را در جهت بهبود وضعیت آموزشی در دستور کار قرار داده و اقدامات قابل‌توجهی در این زمینه انجام داد است.
شهرستان چابهار تا سال 85 بدترین وضعیت آموزش تحصیلی را در سطح کشور داشته است و پایین‌ترین آمار قبولی دانش‌آموزان در دانشگاه در سطح کشور و استان مربوط به این شهرستان بوده است. وجود مدارس کپری، عدم نیروی آموزشی مجرب، عدم امکانات ساختمانی و... مشکلاتی ازاین‌دست بوده‌اند. اگرچه وضعیت آموزش در سال‌های اخیر بهبودیافته است و مدارس کپری و روستایی تا حدودی تبدیل وضعیت شده است، اما کمبود فضاهای آموزشی استاندارد و نیروی آموزشی مجرب، از مشکلات موجود در این بخش هستند.
سازمان منطقه آزاد چابهار در سال‌های اخیر و با ایفای مستمر مسئولیت اجتماعی در بخش آموزش‌وپرورش توانسته است گام‌های هرچند کوچک اما اثربخشی را در این حوزه بردارد و از طریق برنامه‌ریزی و اجرای درست مسئولیت اجتماعی به‌عنوان پایه و اساس کار برای آحاد جامعه ایجاد حق نماید.
در سال گذشته فعالیت‌های مطلوبی در راستای عمل به مسئولیت‌های اجتماعی در سازمان منطقه آزاد چابهار صورت گرفته که مهم‌ترین آنها تدوین سند مسئولیت اجتماعی می‌باشد که با کمک دانشگاه تهران به تصویب رسید و اجرایی گردیده است.
سند مسئولیت اجتماعی سازمان منطقه آزاد چابهار بر روی ۵ محور اصلی آموزش، بهداشت، توانمندسازی، محیط‌زیست و گردشگری هدف‌گذاری شد و تا براساس فعالیت‌های سازمان، بتواند اثر مستقیم بر زندگی و معیشت مردم داشته باشد.
همواره مفهوم والای مسئولیت اجتماعی با موضوعیت آموزش در سازمان منطقه آزاد با توجه به وضعیت اسفبار آموزش‌وپرورش استان خصوصاً حوزه چابهار و نواحی همجوار آن حائز اهمیت خاص و ویژه‌ای بوده است که در ذیل به برخی از اقدامات سازمان در این بخش پرداخته‌شده است:
- عقد تفاهم‌نامه با آموزش‌وپرورش شهرستان چابهار
- عقد تفاهم‌نامه با سازمان نوسازی مدارس جهت نوسازی مدارس کمب و تیس
- احداث مدرسه 8 کلاسه روستای کمب
- واگذاری زمین و مشارکت جهت احداث دبیرستان دخترانه در محدوده منطقه آزاد
- واگذاری زمین جهت احداث مدرسه هوشمند تحت عنوان مفید در منطقه آزاد
- احداث مدرسه دخترانه حضرت مریم و نرجسیه روستای تیس با مشارکت سازمان نوسازی مدارس
- مرمت و بهسازی روستای تیس
- مشارکت با مجمع خیرین مدرسه‌ساز در جهت احداث مدرسه چهار کلاسه دخترانه روستای بنو اسحاق بازار
- اجرای طرح اتاق کارآفرینی مدارس روستای تیس در مقطع متوسطه (جهت آشنایی دانش‌آموزان با فرهنگ کسب‌وکار، ترویج کارآفرینی با رویکرد عملی و استعدادیابی)
- اجرای طرح اعتکاف علمی دانش‌آموزان دوره پیش‌دانشگاهی منطقه دشتیاری
- حمایت از دانش‌آموزان پیش‌دانشگاهی دبیرستان دانا و توانای منطقه آزاد چابهار که از این تعداد کثیری از آنان در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی روزانه و دانشگاه فرهنگیان پذیرفته شدند
- پرداخت کمک‌هزینه تحصیلی به دانش‌آموزان روستایی و محروم از ده منطقه آموزش‌وپرورش جنوب استان (سرباز، راسک، دشتیاری، چابهار، کنارک، قصرقند، نیکشهر، فنوج، بنت، لاشار) همراه با امکانات شبانه‌روزی به‌صورت رایگان در جهت فراهم کردن فضای آموزشی استاندارد برای دانش‌آموزان
- برگزاری آزمون جذب و استخدام دبیران مجرب و متناسب با رشته تحصیلی از میان متقاضیان بومی و مقیم در جهت رشد شاخص‌های آموزشی و جلوگیری از مشکلات دبیران پروازی جهت دبیرستان دانا و توانا منطقه آزاد چابهار
- اجرای طرح توانمندسازی دبیران و عوامل آموزشی دبیرستان
- برگزاری دوره‌های تقویت کلاس‌های کنکور
- برگزاری دوره‌های تقویت کنکور
- برگزاری دوره‌های آموزشی جهت مدیران مقطع ابتدایی
- مشارکت در احداث کتابخانه رمین
- برگزاری دوره‌های متعدد مسابقات کتابخوانی
- برگزاری روز معلم و تجلیل از معلمان نمونه
- پایه‌گذاری دبیرستان دانشگاه دانا و توانا منطقه آزاد چابهار باهدف تربیت نیروی متخصص برای بخش‌های مختلف جامعه.
- احداث و تجهیز کتابخانه مرکز علمی کاربردی منطقه آزاد چابهار
- مشارکت با برنامه‌های آموزش‌وپرورش جهت برگزاری دوره‌های تقویت بنیه علمی دانش‌آموزان پشت کنکور
- برگزاری کارگاه بالندگی و شکوفایی معلمین دوره ابتدایی شهرهای جنوب استان
- برگزاری همایش طمع خوش ریاضی
- برگزاری جشن بازگشایی مدارس و توزیع بسته‌های آموزشی در بین دانش‌آموزان
- مشارکت در برنامه‌های آموزشی مراکز فنی و حرفه‌ای
- برگزاری اردوی فرهنگی، اجتماعی و گردشگری دانش‌آموزی دبیرستان نمونه شهید مطهری سراوان به منطقه آزاد چابهار و نواحی همجوار با مشارکت خیرین استان تهران (دانش‌آموزان این دبیرستان از کل استان سیستان و بلوچستان هستند)
- برگزاری کارگاه آموزشی جهت توانمندسازی مربیان مهدهای کودک و پیش‌دبستانی شهرستان چابهار و کنارک با مشارکت اداره بهزیستی و موسسه مردم‌نهاد نبی‌اکرم (ص)
- برگزاری ورکشاپ (کارگاه) با موضوعیت نیازسنجی در برنامه‌های انسان دوستانه جهت آموزش دبیران سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌های فعال شهرستان چابهار
- حمایت از برنامه‌های اجتماعی مؤسسات مردم‌نهاد و خیریه‌ها با رویکرد آموزشی و توانمندسازی
- حمایت در تجهیز مدارس حاشیه شهر به ملزومات اداری دفتری و سیستم سرمایشی از محل موجودی در انبارهای سازمان
- بورسیه ۷5 درصد از دانش آموزان پذیرفته‌شده مدرسه دانا و توانا
- حمایت از دانشجویان بی‌بضاعت بومی جهت جلوگیری از بازماندن از تحصیل
- حمایت از طرح پایان‌نامه فارغ‌التحصیلان بومی با موضوعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مرتبط با اهداف سازمان منطقه آزاد چابهار
- برگزاری کلاس‌های آموزش‌های لازم جهت بانوان مناطق حاشیه‌نشین شهرستان چابهار در راستای طرح شناسایی مزیت پایدار کسب‌وکارهای خرد و ایجاد خانه هدای چابهار
- حمایت از دانشجویان نخبه بومی کم‌بضاعت (پرداخت هزینه‌های تحصیلی)
- حمایت از دانش‌آموزان مدارس استثنایی (تأمین سمعک جهت دانش‌آموزان کم‌بضاعت)
- تأمین سیستم سرمایشی و اداری به ادارات آموزش‌وپرورش شهرستان چابهار، کنارک و نگور
- توسعه و بازسازی فضای کتابخانه مرکزی شهرستان چابهار
- تجهیز اماکن آموزشی نواحی همجوار به ملزومات آموزشی، اداری و سیستم، سرمایشی و هوشمندسازی کلاس‌های آموزشی
- برگزاری کارگاه مشارکت اجتماعی دانش‌آموزی باهدف ارتقاء سرمایه اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در مدارس با مشارکت سازمان مردم‌نهاد و اداره بهزیستی
- برگزاری کارگاه آموزشی جهت دانش‌آموزان مدارس ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان در سطح منطقه و شهرستان باهدف جلوگیری و پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر
- فراهم کردن امکان تحصیل و پرداخت کمک‌هزینه تحصیلی دانش‌آموزان و دانشجویان مستعد بومی (در قالب پرداخت شهریه و برگزاری کلاس‌های تقویت بنیه علمی)
- برگزاری کلاس‌های آموزشی و برپایی کارگاه نمایشگاه صنایع‌دستی با اخذ گواهینامه از اداره میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و معرفی هنرجویان به دانشگاه علمی کاربردی جهت گذراندن دوره‌های پودمانی
- توزیع بسته‌های آموزشی شامل لوازم‌تحریر، کتب درسی و آموزشی، کتب قصه و زبان انگلیسی، البسه ورزشی و کیف مدرسه در بین روستاهای چابهار، کنارک، دشتیاری، نیکشهر
- طرح مشارکت اجتماعی دانش‌آموزی باهدف ارتقاء سرمایه اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در مدارس با حضور نمایندگان ادارات بهزیستی کل شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان توسط سازمان منطقه آزاد چابهار با همکاری بهزیستی استان و موسسه مردم‌نهاد نبی اکرم (ص) برگزار شد.
هدف از طرح فوق، ایجاد کارگاه‌های مختلف آموزشی جهت تعلیم مدرس درزمینهٔ توانمندسازی و تخصص به ایشان به‌منظور کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی در بین دانش‌آموزان مدارس در راستای تحقق و تبیین مهارت‌های لازم است.
** منبع: هفته نامه اخبار آزاد مناطق / مرضیه حسینی