اسم «ماکو» تقریبا به گوش همه مان خورده، اما شاید اولین مفهومی که با خودش می‌آورد، منطقه آزاد بودنش است؛ «منطقه آزاد ماکو»؛ این امتیازی است که مجاورت و هم‌مرزی با عراق نصیبش کرده، اما داشته‌های ذاتی خودش هم کم نیست؛ داشته‌های گردشگری‌اش؛ جاذبه‌های طبیعی و تاریخی‌اش؛ ظرفیت‌هایی که به همان اندازه منطقه آزاد بودن، می‌تواند برای ماکو درآمدزایی و ارزآوری داشته باشد.
شاید باورتان نشود، اما ماکو نه‌تنها جاذبه‌های گردشگری بکر و زیبای طبیعی و تاریخی متعددی دارد که در انزوای فراموشی و در خلوت این خطه مرزی از نظرها پنهان مانده‌اند، که یکی از معروف‌ترین آثار جهانی هم در آن آرام گرفته است؛ کلیسای مریم مقدس (زور زور) که به‌عنوان نهمین اثر تاریخی ایران در فهرست یونسکو به ثبت رسیده و احتمالا گردشگران خارجی بهتر از خود ما آن را می‌شناسند.
عمارت کلاه فرنگی ماکو، قلعه تاریخی شهر ماکو، سد تاریخی پناه کندی، شهر باستانی دامباد، تونل‌های زیرزمینی و طبیعتی زیبا و بکر که با وجود زندگی پررنگ و صدای عشایری جذابیت آن دوچندان شده، فقط بخشی از ظرفیت‌های گردشگری شهرستان ماکو در آذربایجان غربی است. حالا اما سازمان منطقه آزاد ماکو به عنوان متولی رشد و توسعه این خطه، درصدد برآمده تا این منطقه و جاذبه هایش را به هموطنانمان، به گردشگران، به علاقه‌مندان به سفر و تاریخ و فرهنگ و طبیعت بشناساند.
برای همین هم اقدام به برگزاری جشنواره سفرنگاری با عنوان ماکوگرام کرده است؛ جشنواره‌ای که میزبان خبرنگاران و فعالان فضای مجازی در کشور است تا ابتدای امر چشمان آنها را به مهمانی این جاذبه‌های مغفول و کمتر دیده شده ببرد و تحفه‌ای کند در کوله‌بار سفرشان تا بلکه از طریق جوهر قلم‌هاشان جاری شود در نگاه و ذهن و برنامه سفر هموطنان باذوق. اما بخش مهم‌تر این جشنواره آنجاست که بومیان را با فرصت‌های گردشگری و درآمدزایی از این طریق آشنا می‌کند. درواقع در این جشنواره فرصتی فراهم شد تا بخشی از بومیان مستعد در روستاهای برخوردار از قابلیت‌های تاریخی - طبیعی ماکو آمادگی خود را برای راه‌اندازی اقامتگاه بومگردی اعلام کرده و در کلاس‌های توجیهی توانمندسازی شرکت کنند. این مساله بسیار حائز اهمیت است، زیرا اولین و مهم‌ترین شرط برای رشد و توسعه گردشگری در منطقه بی‌شک پذیرش و همراهی جوامع محلی است.
در هر روی جلسات آموزشی توانمندسازی جامعه محلی شهرستان ماکو به همت منطقه آزاد ماکو هم اکنون درحال برگزاری است و فعالان و مدرسان عرصه گردشگری، درحال آموزش الفبای گردشگری، پیش شرط‌های لازم برای راه‌اندازی اقامتگاه؛ نحوه پذیرایی از گردشگران، ضرورت حفاظت و احیای سنت‌ها و آیین‌های کهن، ترویج صنایع‌دستی و حفاظت از محیط‌زیست اهالی ساکن در مناطق گردشگری ماکو هستند.
در همین زمینه مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ماکو با اشاره به این‌که بومگردی یا «اکوتوریسم» صنعتی نوپا و زودبازده است، به جام‌جم می‌گوید: پیرو مطالعات کارشناسی شده در اندیشکده توسعه‌‌ای، بومگردی منطقه آزاد ماکو علاوه بر اشتغال‌زایی، گردشگری با محوریت حفظ طبیعت و احیای فرهنگ بومی منطقه را به همراه دارد.
غلامرضا سلیمانی، حواسش به محیط زیست و توسعه سبز و هوشمند هم هست و برای همین تاکید می‌کند که توسعه باید بر مبنای صیانت از محیط‌زیست و منابع طبیعی با استفاده از فناوری و علم روز صورت گیرد.
این مسئول با اشاره به این‌که بیش از ۶۰ درصد جامعه منطقه آزاد ماکو عشایری هستند و می‌توان با برنامه‌ریزی و مطالعه علمی از این ظرفیت بهره برد، می‌گوید: جذب گردشگر و بوم‌گرد به منطقه زودبازده‌ترین اقدام برای کار‌آفرینی و درآمدزایی است که در همین راستا در سه ماهه اول سال جاری تعداد ۱۵۰ هزار نفر متقاضی ورود به منطقه آزاد ماکو از کشورهای همسایه داشتیم و البته درصددیم با حضور رئیس پلیس اطلاعات و امنیت کشور موانع ورود گردشگران خارجی هم مرتفع شود.
همزیستی کویر و ییلاق
در حاشیه برگزاری دوره‌های آموزشی برای جوامع محلی، از روستاهای هاسون، خُک و چاوگان بازدید شد تا ضمن دیدار و گفت‌وگو با جامعه محلی، از 14 اقامتگاه بومگردی و دیگر قابلیت‌های فرهنگی و طبیعی منطقه رونمایی و بازدید شود.
البته روستاهای دیگری مثل قره خاچ، دیبک، بارون، کوسج و پره خودک از جمله روستاهایی هستند که دارای طبیعت ییلاقی محسوب می‌شوند و چون هنوز صنعت به این مناطق نفوذ نکرده، از آب و هوای دلپذیر و پاک برخوردارند که هر گردشگری را وسوسه می‌کند تا ساعت‌های متمادی را در دل طبیعت بگذراند و تجربه زندگی روستایی ساده و سنتی را تجربه کند.
اکبر رفاهی، یک فعال گردشگری می گوید: منطقه آزاد ماکو به لحاظ وسعتی که دارد، از تنوع آب و هوایی عالی برخوردار است و روستاهای منطقه نیز از این آب و هوا تاثیر پذیرند. این منطقه روستاهایی دارد که درگیر شن‌های روان هستند و تداعی‌کننده کویر درحالی که در مجاورت آنها روستاهایی با آب و هوای ییلاقی جلوه‌گری می‌کند.
وی معتقد است، قرار گرفتن برخی روستاها در کنار قره کلیسا که ثبت جهانی شده و همچنین روستاهای نزدیک و همجوار با دریاچه بین‌المللی سد ارس یا روستاهایی که نزدیک به مناطق کوچ عشایر است برای گردشگران جذاب هستند.
مجتبی گهستونی | روزنامه جام جم