مناطق آزاد، مرزهای سیاسی کشور هستند و خارج از مرزهای بازرگانی قرار دارند اما هر تصمیمی که برای گستره بازرگانی کشور گرفته شود، در مناطق آزاد نیز اعمال می‌شود.
به گزارش فرینا به نقل از اقتصاد۲۴، در حال حاضر مناطق آزاد به موجود عجیب‌الخلقه‌ای تبدیل‌شده‌اند که دیگر هیچ‌کدام از مزایایی که قانون‌گذار به‌درستی برای آن‌ها در نظر گرفته بود، در این مناطق وجود ندارد. متأسفانه قانون مصوب مجلس که به تصویب شورای نگهبان نیز رسیده است، به‌راحتی در مناطق آزاد توسط بخشنامه‌های داخلی سایر دستگاه‌ها نقض می‌شود که موضوع معافیت مالیات بر ارزش‌افزوده نیز به همین صورت است.
ماده ۱۳ قانون مناطق آزاد یکی از مترقی‌ترین قوانین مناطق آزاد دنیا است اما متأسفانه ۱۰ درصد آن‌هم تا امروز اجرا نشده است. قانون‌گذار در این ماده‌قانونی ذکر کرده که سرمایه‌گذار طی ۲۰ سال از کلیه مواد مالیاتی مندرج در قانون معاف است؛ اما در هر دوره‌ای طبق تدابیر ویژه‌ای، آن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند به‌گونه‌ای که مزایای بسیاری از مناطق ازجمله بندر بوشهر از مناطق آزاد بیشتر است.
در ارتباط با این مناطق موضوع فرار مالیاتی را مطرح می‌کنند که بیان این بحث، پاک کردن صورت‌مسئله است. اگر میزان فرار مالیاتی در هفت منطقه آزاد را با کل کشور مقایسه کنیم، این سؤال مطرح می‌شود که آیا در سرزمین اصلی فرار مالیاتی اتفاق نمی‌افتد و این موضوع فقط در مناطق آزاد رخ می‌دهد؟
هنگامی‌که می‌خواهند درباره برخی از مشکلات کشور ازجمله قاچاق و فرار مالیاتی بحث کنند، ابتدا به سراغ مناطق آزاد می‌روند. ادعا نمی‌کنیم که مناطق آزاد خیلی خوب هستند و هیچ مشکلی ندارند اما درصد تخلفاتی که در این مناطق پیش می‌آید، به نسبت کل کشور خیلی کم است؛ بنابراین نباید تا مسئله‌ای اتفاق می‌افتد، قانون مناطق آزاد را زیر سؤال ببریم. در شرایط فعلی که مزایای مناطق آزاد در حال حذف شدن است، بهتر است لایحه‌ای را به مجلس ارائه بدهند و بگویند مناطق آزاد نمی‌خواهیم.
مناطق آزاد از یک استاندارد بین‌المللی تبعیت می‌کنند و باید پایلوت اقتصاد ملی با اقتصاد جهانی باشند. قرار بر این بوده که مناطق آزاد به دروازه صادرات و انتقال تکنولوژی به کشور تبدیل شوند. این‌گونه استدلال می‌کنند که به اهدافمان در مناطق آزاده نرسیده‌ایم؛ شاید این استدلال تا حدودی درست باشد اما باید بررسی شود که چرا این اتفاق نیفتاده است. به‌غیراز منطقه آزاد کیش، برخی از مناطق محروم بدون زیرساخت به مناطق آزاد تبدل شده‌اند و با سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران این زیرساخت‌ها به وجود آمده‌اند بنابراین در نگاهی کلی و با در نظر گرفتن این شرایط، مناطق آزاد موفق عمل کرده‌اند.
اگر معافیت‌های مالیاتی تحت‌الشعاع قرار بگیرد، سرمایه‌گذارانی که اطمینان کرده و بر اساس کتاب قانون سرمایه خود را در مناطق آزاد صرف کرده اند بسیار ضرر می‌کنند؛ حقیقت امر این است که برخی از سیاستمداران به فکر مسائل این سرمایه گذاران نیستند.
نهادهایی که تصمیم دارند معافیت مالیات بر ارزش‌افزوده را در مناطق آزاد حذف کنند، این‌گونه استدلال می‌کنند که مالیات بر ارزش‌افزوده ربطی به تولیدکننده ندارد زیرا درنهایت مصرف‌کننده نهایی آن را پرداخت می‌کند. باید به این نکته توجه داشت با افزایش قیمت به وجود آمده، دیگر مزیتی بین فروشگاه‌های مناطق آزاد نسبت به فروشگاه های سرزمین اصلی نمی ماند. به دیگر سخن اگر مالیات بر ارزش‌افزوده اجرایی شود، افزایش قیمتی که به همراه دارد، مناطق آزاد را فلج می‌کند و تمام سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده زیر سؤال می‌رود و با هجمه‌ای از سوی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی که به ما اعتماد کرده‌اند، روبرو خواهیم شد.
باید به این نکته نیز اشاره کرد که بر اساس قانون مناطق آزاد، سرمایه‌گذاران به مدت ۲۰ سال از تمام مالیات‌ها معاف هستند. برای تعیین تکلیف پایان این مدت شورای عالی مناطق آزاد باید دستورالعملی را به مجلس ارائه دهد و بعد از تصویب آن، بر اساس قانون جدید موضوع پرداخت مالیات در مناطق آزاد روشن شود. برای مثال امکان دارد مالیات‌ها به‌صورت پلکانی دریافت شوند. در این صورت شرکت‌هایی که کمتر از ۲۰ سال از زمان سرمایه‌گذاری‌شان می‌گذرد، ضرر نمی‌کنند.
به‌طورکلی باید تکلیف خودمان را مشخص کنیم که آیا مناطق آزاد می‌خواهیم؟ اگر خواهان این مناطق هستیم باید برخی مسائل را رعایت کنیم و از آن‌طرف هم مراقب باشیم تا تخلفی در این مناطق صورت نگیرد.