براساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی، ویروس کرونا به عنوان یک پدیده بدون مرز و فراگیر در حال رشد و انتشار در جهان است. در ایران نیز متاسفانه طبق گزارش‌های وزارت بهداشت، شیوع این ویروس در حال گسترش است که به تاثیرات بسیار مشخص و سلسه‌وار بر اقتصاد ایران و کسب و کارهای مختلف منجر شده است.
به گزارش فرینا به نقل از اخبار آزاد مناطق، این اثرگذاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی از مباحث تجارت خارجی و واردات و صادرات گرفته تا کسب و کارهای خرد و خدماتی را تحت تاثیر قرار داده است.
بازتاب رسانه‌ای بیماری کرونا بیشتر از زاویه سلامت و بهداشتی آن انجام شده است، در حالی که این مسئله دارای ماهیتی چندبعدی بوده و خواه‌ناخواه تبعات گسترده اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آن دامن‌گیر کشور خواهد شد. از آنجا که رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیام نوروزی سال۱۳۹۹ بار دیگر بر ضرورت توجه به رونق تولید تاکید فرموده و سال پیشرو را سال «جهش تولید» نامگذاری نمودند، متاثر از ورود این ویروس، خواسته یا ناخواسته بخش بزرگی از رشد اقتصادی کشور دچار ضرر و زیان‌هایی شده است. بازار کالاهای صادراتی در نتیجه هراس مصرف‌کنندگان کشورهای هدف و بسته شدن مرزها آسیب دیده؛ صنعت گردشگری داخلی و خارجی عملا فلج شده و… همگی بخشی از تهدیدات کرونا برای اقتصاد ایران را شکل می‌دهند.
اما در کنار تمامی این تهدیدات، منطقه آزاد ارس توانسته است با برنامه‌ریزی صحیح، بخشی از این تهدیدات را به فرصت تبدیل کند و در راستای رونق‌گیری تولید به کار ببند؛ چنانچه سایر مناطق آزاد نیز در این برهه توانستند به علت چابکی در سلسله مراتب اداری و ارائه راهکارها به خوبی سکاندار مبارزه با شیوع کرونا در کشور شوند و بخش عمده‌ای از نیازهای کشور را تامین نمایند.
منطقه آزاد ارس از ابتدای شیوع کرونا در ایران با تشکیل ستاد مبارزه با کرونا و هماهنگی با شورای تامین و سایر ارگان‌های مربوطه، سعی در پیشگیری و اقدامات لازم برای مقابله با این ویروس و بررسی و پیگیری‌های لازم برای تهیه و تدارک اقلام بهداشتی برای منطقه داشت؛ همچنین همکاری تنگاتنگ این سازمان با دانشگاه علوم پزشکی تبریز و شبکه بهداشت و درمان شهرستان جلفا توانست به اقدامات مقابله‌ای این منطقه با ویروس کرونا کمک دوچندانی کند.
در اولین روزهای شیوع ویروس کرونا در شهر ووهان چین، سازمان منطقه آزاد ارس با تشکیل جلسه پدافند غیرعامل با ریاست مدیرعامل سازمان نسبت به نصب اطلاعیه‌ها و بروشورهای اطلاع‌رسانی در محیط‌های پرتردد منطقه و سازمان اقدام کرده و پس از یک هفته اقدامات ضدعفونی و نظارتی در بازار و مراکز اقامتی و پذیرایی را انجام داد.
خرید انبوه انواع مواد ضدعفونی کننده دست، دستکش‌های یکبار مصرف، ماسک و دستمال کاغذی وتوزیع آن بین همکاران، استفاده از ماده ضدعفونی کننده در گیت ورودی سازمان برای تمام مراجعین، تشدید نظارت بر آبدارخانه‌ها وآبدارچی‌ها و لزوم استفاده از لیوان یک بار مصرف در محیط اداری، عدم استفاده همکاران سازمان از دستگاه انگشت‌زنی، لغو تمامی جلسات، مسابقات ورزشی، سمینارها، گردهمایی‌ها و هر نوع برنامه‌ای که با اجتماع مردمی همراه است، ضدعفونی کردن اماکن ورزشی و مدارس و سایر اماکن عمومی منطقه، بخشی از مهم‌ترین مواردی بود که پس از تصویب در جلسه پدافند غیرعامل ارس اجرایی شد.
در همان روزهای ابتدایی اسفندماه با با تاکید محسن نریمان مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس درخصوص ضرورت تسریع اقدامات و تشریفات اداری جهت تامین اقلام بهداشتی مورد نیاز شهروندان در مقابله با ویروس کرونا و برای ایجاد آرامش روانی در بین ارسوندان و شهروندان شهرستان جلفا، اولین محموله وارداتی محصولات شست و شو و ضدعفونی کننده دست و سطوح به میزان ۵۰تن ترخیص و با رصد و نظارت کارشناسان دستگاه‌های اجرایی به قیمت مصوب در چند نقطه اصلی منطقه عرضه و در اختیار شهروندان قرار گرفت.
همزمان با وجود خبر‌های ضد و نقیض در مورد کمبود ضدعفونی کننده در سطح کلان، مدیر غذا دارو و بهداشت سازمان منطقه آزاد ارس در اوایل اسفندماه از مساعدت سازمان غذا و دارو جهت صدور مجوز تولید موقت سه ماهه سریع ژل و محلول‌های پاک کننده و شست‌و شوی دست جهت تامین کمبودهای بازار خبر داد و گفت: با توجه به ظرفیت و شرایطGMP مناسب، واحدهای تولید فرآورده‌های بهداشتی مستقر در محدوده منطقه آزاد ارس می‌توانند از این فرصت ایجاد شده جهت تولید محصولات و عرضه به بازار مصرف استفاده کنند.
بعد از مدت کوتاه و با حضور موثر فعالین اقتصادی ارس در امر تولید مواد ضدعفونی کننده و بهداشتی، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس از تولید مواد ضدعفونی کننده و ماسک و لباس بیمارستانی در منطقه خبر داد و با رد ادعای کمبود مواد بهداشتی در منطقه گفت: در حال حاضر ۶واحد تولیدی در منطقه آزاد ارس مواد ضدعفونی کننده، ژل ضدعفونی، ماسک، دستکش و الکل را تولید می‌کنند و به میزان کافی در اختیار ارسوندان و مردم شهرستان جلفا و بخشی هم در اختیار دیگر شهر‌های استان و نیز سایر استان‌ها قرار می‌دهند.
فعالان صنعتی منطقه آزاد ارس، سربازان مبارزه با کرونا
در روزهای پایانی اسفندماه، مدیرعامل شرکت الکا آذربافت ارس با اعلام این خبر که این شرکت روزانه ۴تن مواد اولیه ماسک و لباس بیمارستانی تولید می‌کند و این مقدار قابلیت تبدیل به بیش از یک میلیون و ۲۰۰هزار ماسک بهداشتی را دارد، گفت: این شرکت در این روزهای بحرانی خط تولید خود را به صورت شبانه‌روزی به کار انداخته و روزانه چهار تن مواد اولیه تولید می‌کند و به شرکت‌های تولیدی ماسک سراسر کشور ارسال می‌نماید.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس در مصاحبه خود درخصوص واردات دستکش جراحی توسط شرکت آذردستکش نیز عنوان کرد: این شرکت قبلا در یک مرحله، یکسری دستکش جراحی با کیفیت بالا را به صورت فله‌ای که نزدیک به سه میلیون دستکش می‌باشد، جهت بسته‌بندی وارد کرده بود، با هماهنگی استانداری و ستاد مبارزه با ویروس کرونا این دستکش‌ها به سرعت ترخیص شده تا وارد سرزمین اصلی شود و با هماهنگی وزارت بهداشت و درمان دانشگاه علوم پزشکی و نهادهای نظارتی و امنیتی به صورت عادلانه در سطح استان و حتی سایر استان‌ها توزیع گردد.
صفر شاسفند معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان منطقه آزاد ارس در این راستا می‌گوید: علاوه بر تولید ماسک و لباس بیمارستانی و و دستکش، کارخانه‌هایی در ارس هستند که در زمینه تولید اسپری خوشبو کننده و عطر و ادکلن فعالیت داشتند و با اخذ مجوز از وزارت بهداشت و درمان و استاندارد، خط تولیدشان را عوض نموده و مواد ضدعفونی کننده آنتی ویروس و آنتی باکتریال تولید می‌کنند.
شرکت‌هایی ازجمله تجارت بهداشت کیمیای ارس، ساوالان لویی ارس، ماداولدوز، دیاموند آریاشیمی، آذرسان دوخت ارس، پروسل، آذرستارخان ارس، پاناچوب.
گفتنی است، جمعی از تجار، بازگانان و سرمایه‌گذاران ارس از زمان شیوع کرونا در سه مرحله اقدام به ارائه کمک‌های غیرنقدی ازجمله خرید تجهیزات و… به شبکه بهداشت و درمان شهرستان جلفا نموده‌اند.
استمرار ضدعفونی همه روزه محدوده چهارگانه ارس
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد ارس درخصوص اقدامات انجام یافته توسط این معاونت در راستای مقابله با شیوع کرونا می‌گوید: از همان ابتدای شیوع کرونا در کشور پیرو اطلاع‌رسانی‌های قبلی و طبق بخشنامه‌های وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، از شانزدهم اسفندماه برای مقابله با ویروس کرونا هیچ‌گونه خدماتی در بخش‌های اقامتی و پذیرایی در ایام تعطیلات نوروز در ارس به گردشگران ارائه نگردید و با متخلفان نیز به با هماهنگی دادستان شهرستان برخورد قانونی انجام گرفت.
یوسف داداش‌زاده در ادامه با بیان اینکه ضدعفونی اماکن عمومی در ارس به طور شبانه‌روزی ادامه دارد، بیان داشت: با توجه به تعطیلی مراکز خرید و بازارهای ارس و کنترل شدید در مبادی ورودی ارس و انجام پایش در این مبادی، ضد عفونی اماکن پرتردد ارس در تمامی سطوح منطقه شامل معابر، پارک‌ها، مراکز درمانی و بهداشتی، درمانگاه تخصصی، سرویس‌های بهداشتی، نمازخانه‌ها، گیت‌ها و مراکز آتش نشانی و… در محدوده‌های چهارگانه این منطقه با همکاری مدیریت‌های پشتیبانی و امور شهری و روستایی سازمان و پایگاه‌های مقاومت بسیج در جلفا و خداآفرین همه روزه تا پایان این اپیدمی در سطح کشور انجام می‌گیرد.
همچنین، استقرار گشت سیار حفاظت فیزیکی ارس در تمامی پارک‌ها و فضاهای عمومی محدوده چهارگانه ارس تا پایان فروردین‌ماه تمدید شده است.
ارائه تسهیلات برای شرکت‌های فناور در زمینه تولیدات ضدکرونایی
در بحبوبه شیوع ویروس کرونا در سراسر جهان، بسیاری از شرکت‌ها در راستای کمک به حل بحران کمبود مواد ضدعفونی کننده و بهداشتی، به دنبال اخذ مجوز جهت احداث خط تولید این مواد نمودند تا خط تولید خود را برای مقابله با آن اختصاص دهند و با گسترش این ویروس و بحرانی شدن شرایط، علاوه بر شرکت‌های جدید، بسیاری از شرکت‌های دیگر که در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کردند نیز برای مقابله با ویروس کرونا دست به کار شدند و با تغییر خطوط خود اقدام به همیاری جهت مقابله با کمبود انواع مواد بهداشتی و دستکش و ماسک نمودند.
در همان ابتدای شیوع کرونا، مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری منطقه آزاد ارس از اعلام آمادگی این صندوق در ارائه تسهیلات با کارمزدهای ۴ و ۱۱درصد به شرکت‌های فناور و نیز کمک به راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور توانمند در زمینه تولید انواع دستگاه‌های ضدعفونی کننده، ماسک داروهای موثر در کنترل عوارض بیماری، سامانه‌های نرم‌افزاری مرتبط با پایش، اطلاع‌رسانی و کنترل بیماری، مدل‌سازی و شبیه‌سازی‌های نرم‌افزاری و ساخت کیت‌های تشحیص در ارس خبر داد.
در منطقه آزاد ارس نیز شرکت‌های بزرگی در راستای همکاری با بیمارستان‌ها، مراکز درمانی، ستاد ملی مقابله با کرونا و… نوع فعالیت خود را تغییر داده و شروع به تولید ماسک، مواد ضدعفونی کننده، اتانول (الکل طبی) و دیگر مواد مورد نیاز برای مقابله با این ویروس کرده‌اند.
همکاری و همدلی تجار و بازاریان منطقه آزاد ارس
شاید در نگاه اولی که به بازارهای محدوده منطقه آزاد ارس بی‌اندازیم، علی‌رغم مستاجر بودن بسیاری از مغازه‌داران با همدلی و هماهنگی تصمیم بر تعطیلی این مجتمع‌ها گرفتند تا علاوه بر کمک به امنیت روانی مردم، از حضور و تجمع مسافرین و گردشگران نیز جلوگیری شود. معمولا در مقاطع بحرانی، به دلیل درگیر شدن تمامی طبقات و اقشار جامعه، حس همدلی و همبستگی تقویت شده و روح اتحاد در کالبد تک تک افراد جامعه دمیده می‌شود. تجلی این وفاق اجتماعی را می‌توان در تکاپوی همدلانه گروه‌های مختلف اجتماع از مردم عادی، مالکان مراکز تجاری، موجرین و خیرین گرفته تا داوطلبان جهادی به نظاره نشست که با روحیه ایثارگری و ترجیح مصالح جمعی بر منافع فردی، بدون چشم‌داشت مادی، کمک‌رسانی، همکاری و همدلی را وجهه همت خود قرار می‌دهند.
ظهور عمومی این جلوه‌های والای انسانی که اغلب در مواقع بروز تهدیدات جمعی میسر می‌شود و از ویژگیهای مطلوب ایرانیان است، زمینه بسط و کانالیزه کردن این فرهنگ و این قسم از روحیه همکاری جمعی را در شئون دیگری از بایسته‌های اجتماعی به ویژه در بحث توجه به نیاز کشور و مردم به تقویت اقتصاد از راه عزم ملی برای ایجاد جهش در تولید و حمایت از کالای ایرانی فراهم کرده است. تولید ماسک در پایگاه‌های مختلف سطح شهرستان و نیز مساجد نیز نمونه بارز دیگری است که در این زمینه می‌توان به آن اشاره کرد.
توجه به تولیدات داخلی در اقتصاد ملی
شیوع بیماری کرونا همچنین توانست زمینه‌ساز ترویج رویکرد درونزایی اقتصادی و توجه به تولیدات داخلی شود. رویکردی که در سال‌های قبل به دلیل حاکم شدن نگاه به خارج در بخش‌هایی از جامعه، رو به افول رفته بود. در شرایطی که یک بحران وسیع گریبانگیر سلامت مردم شده است، بی‌رحمی دشمن در اعمال تحریم‌های حوزه سلامت و بهداشت بهتر درک می‌شود. همراهی مسئولین منطقه آزاد ارس در کوتاه کردن مسیر راه‌اندازی و تامین مواد اولیه و تولید و بسترسازی جهت تحویل به بازار مصرف با کمترین هزینه ممکن، از بزرگترین مصداق‌های این مورد می‌باشد که چه بسا باعث می‌شود یک کارخانه تولید الکل ظرف مدت یک الی دو هفته با تغییر خطوط خود شروع به تولید الکل ۹۶درصد کند. کارخانه‌ای که به گفته مدیر کیفی خود، جزء نوادر کارخانه‌های تولید الکل در ایران است که دارای سیستم مدرن به لحاظ غربالگری مولکولی است و این دستاورد ارزشمند به همت سرمایه‌گذاران داخلی و در داخل کشور به انجام می‌رسد.
تبدیل نیاز به فرصت در بازار کنونی
شیوع کرونا، بازار محصولاتی از قبیل ماسک، مواد ضدعفونی‌کننده، شوینده و سایر اقلام بهداشتی را نیز به شدت داغ کرده است، به طوری که تولیدکنندگان این حوزه، فرصت دارند که با افزایش نوبت‌های کاری و جذب نیروی متخصص، حتی بدون نیاز به کمک دولت، ظرفیت تولید خود را افزایش دهند. در صورت تخصیص خط اعتباری، سایر بنگاه‌های تولیدی نیز می‌توانند با تغییر دادن خطوط خود، این اقلام را تولید کرده و حتی در صورت اشباع بازار داخلی در آینده، به دلیل درگیر بودن اغلب کشورها دنیا با این بیماری، بازار کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را نیز در دست گیرند، که البته ناگفته نماند نیاز است تا در تهیه مواد اولیه مسئولین منطقه و نیز استان و یا حتی کشور، تولیدکنندگان را متناسب با تقاضای ایجاد شده همراهی کنند.
از سرگیری تبادل کالا از مرز ارمنستان
در حوزه تجارت خارجی، به دلیل انتشار اخبار متعدد شیوع این ویروس در سطح کشور، شاهد بودیم که اغلب کشورهای همسایه، مرزهای تجاری با ایران را بسته‌اند و اجازه ورود به محصولات صادراتی ایرانی نمی‌دهند؛ اما در تاریخ چهارم فروردین‌ماه جاری، سایت وزرات اقتصاد اعلام کرد که دولت ارمنستان محدودیت‌های ارتباطی با ایران را اصلاح کرد و امکان تبادل کالاهای ضروری بین دو کشور با در نظر گرفتن پروتکل بهداشتی مقدور شد. که این خود در جهت افزایش روند صادرات در مرز نوردوز منطقه آزاد ارس نکته مثبت و حائز اهمیتی است و صادرات از این مرز باعث اثرات مثبت بر ارز دارد، چراکه در طول یک سال و نیم گذشته عمده‌ترین مجرای درآمدی کشور از محل صادرات غیرنفتی، خصوصا به کشورهای همسایه بوده که درآمد حاصل از آن، نیازهای ارزی کشور ازجمله نیاز ارزی حوزه واردات را تامین می‌کرده است؛ از این‌رو بازگشایی مجدد مرز ارمنستان می‌تواند بخش افزایش ارزآوری و تامین نیازهای ارزی را متاثر کند.
در اوایل فروردین‌ماه نیز با باز شدن مرزهای ارمنستان و با پیگیری سازمان منطقه آزاد ارس و هماهنگی با ارگان‌های ذیربط داخلی، الکل از مرز ارمنستان وارد ارس می‌شود تا ضمن دپو در شرکت مادالدوز ارس، سهمیه مواد اولیه تولیدکنندگان محلول‌های ضدعفونی از محل ورود الکل تامین گردد.
اما نکته حائز اهمیت این است که این روزها علاوه بر تاثیر منفی و تخریبی تحریم اقتصادی، شاهد شیوع ویروس کرونا و تاثیر مستقیم آن بر راه‌اندازی کسب و کارهای داخلی کوچک و بزرگ و نیز فعالیت بیشتر فروشگاه‌های مجازی هستیم، به طوری که مسیر پیش روی فعالان حوزه‌های مختلف را نیز با روش‌های نوین در عرصه تولید، عرضه و فروش مواجه می‌کند.
سالی که با نام جهش تولید نامگذاری شده است، ادامه دهنده مسیر رونق تولید و افزایش بهره‌وری در بین کارکنان واحدهای تولیدی داخلی و افزایش صادرات و کاهش واردات شده است. از این‌رو مجموعه این شرایط موجب شده است مقام معظم رهبری در نامگذاری سال نو، باز هم اولویت را به تولید بدهند و از همه مدیران، سیاستگذاران و شهروندان خواسته‌اند تا راه برای جهش تولید هموار شود.
یادداشت: نجیبه ظفری