ایران با در اختیار داشتن بخش مهمی از ذخایر نفت و گاز جهان (جایگاه نخست در مجموع ذخایر هیدروکربوری نفت و گاز جهان)، از جایگاه مهمی در تامین انرژی دنیا برخوردار است. سیاست‌های کلان اقتصادی کشور بر بهره‌برداری بهینه از منابع انرژی تاکید دارد؛ این تاکید بر مبنای نقش بنیادی منابع نفت و گاز در تامین انرژی مورد نیاز بخش‌های مختلف تولیدی و درآمد ارزی کشور است.
به گزارش فرینا به نقل از اقتصاد۲۴، مهمترین مخزن گازی ایران، مخزن گازی پارس جنوبی است که ۴۷ درصد منابع شناخته شده گاز ایران و حدود ۸ درصد کل حجم گاز اثبات شده جهان را در خود جای داده است.
در راستای سیاست بهره‌برداری بهینه از منابع نفت و گاز کشور به‌ویژه منابع گازی پارس جنوبی، در برنامه‌های توسعه اقتصادی ـ اجتماعی کشور، بر تولید محصولات فرآوری‌شده نفتی و گازی و کاهش میزان فروش آن به‌صورت خام و همچنین توسعه صنایعی که در گروه صنایع انرژی‌بر قرار می‌گیرند تاکید شده است. از جمله هیات‌وزیران در سال ۱۳۸۴، در مصوبه خود با عنوان «طرح آمایش نواحی تأثیرپذیر از حوزه گازی پارس‌جنوبی»، وظایفی را برای دستگاه‌های اجرایی در زمینه ایجاد صنایع انرژی‌بر در منطقه ساحلی خلیج‌فارس تعیین کرد.
در چارچوب مصوبه فوق، وزارت صنایع و معادن به عنوان متولی بخش صنعت و معدن کشور، می‌بایست در امر سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اجرایی کردن راهبرد توسعه صنایع انرژی‌بر اقداماتی را به انجام رساند. اهمیت اجرای این طرح چنان است که در برنامه پنجم توسعه نیز بر تسریع در انجام برنامه‌های پیش‌بینی شده آن تاکید شده است. استفاده از گاز در صنایع انرژی‌بر نه تنها محدودیت‌های صدور گاز خام را ندارد، بلکه از طریق ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر، ایجاد اشتغال، زمینه‌سازی برای ورود تکنولوژی، امکان شکل‌گیری زنجیره صنایع پایین‌دستی و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی، منافع چند‌سویه‌ای ایجاد خواهد کرد.
اندیشه شناسایی و استقرار صنایع انرژی‌بر در حوزه تأثیرپذیر میادین گازی جنوب کشور از سال‌ها پیش، مطرح بوده است. طرح استقرار صنایع انرژی‌بر در سواحل جنوبی کشور، یکی از راه‌کار‌های درنظر گرفته‌شده برای استفاده از گاز در صنایعی است که محصولات آن‌ها بتواند ارزش افزوده‌ای تا چندین برابر قیمت گاز طبیعی نصیب کشور کند.
با تخصیص بخشی از منابع گازی پارس جنوبی برای ایجاد صنایع انرژی‌بر که یکی از راه‌کار‌های برشمرده در اسناد فرادست کشور است، می‌توان حدود دو میلیون فرصت شغلی ایجاد کرد. با درنظر داشتن بعد خانوار حدود ۳/۵ نفر برای هر فرصت شغلی، استقرار حدود هفت میلیون نفر جمعیت در سواحل جنوبی میسر شده و از این طریق بخشی از مناطق حاشیه‌ای کشور از دایره عقب‌ماندگی خارج و به توازن توسعه و پراکنش مناسب جمعیت در کشور منجر خواهد شد.
استفاده از گاز در صنایع، ارزش معاملاتی آن را بین ۳ تا ۱۵ برابر افزایش می‌دهد و موجب افزایش درآمد و اشتغال بیشتر در کشور می‌شود. در حال حاضر اختصاص ۱۰۰ میلیون متر مکعب گاز در روز از پارس جنوبی برای مصرف در صنایع انرژی‌بر مدنظر قرار گرفته است، اما در صورت اولویت دادن به توسعه صنایع انرژی‌بر در کشور که مبتنی بر مزیت‌های نسبی کشور است، لازم است که این مقدار افزایش یابد و با اهداف توسعه صنایع انرژی‌بر در کشور هماهنگ شود.
منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر پارسیان با دارا بودن مزیت‌های مکانی همچون نزدیکی به سایت گازی پارس جنوبی، دسترسی به فرودگاه بین المللی خلیج فارس، دسترسی به آب‌های آزاد، نزدیکی به سایت‌های یک و دو پارس جنوبی و استفاده از ظرفیت‌های منابع طبیعی و انسانی هرمزگان، بوشهر و فارس به منظور توسعه از اهمیت بسزایی برخوردار است.
بندر منطقه ویژه پارسیان
بندر پارسیان واقع در منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر پارسیان، به عنوان دروازه اصلی واردات مواد خام و صادرات محصولات تولیدی مناطق ویژه اقتصادی پارسیان و لامرد عمل خواهد کرد و اولین و بزرگترین بندر تخصصی صنعتی، معدنی و تجاری در ایران خواهد بود که نیاز‌های تخلیه و بارگیری چهار صنعت عمده انرژی بر شامل پتروشیمی، فولاد، آلومینیوم و سیمان واقع در پارسیان و لامرد را پاسخگو است. براساس مطالعات بازار و امکان سنجی، ظرفیت اسمی بندر پارسیان در افق طرح حدود ۴۰ میلیون تن کالا در سال خواهد بود و مشتمل بر ۱۹ پست اسکله برای کالا‌های عمومی، فله خشک، فله مایع و کانتینری است. ظرفیت شناور‌های طراحی برای کالا‌های کانتینری، ۶۰۰۰ کانتینر، کالای عمومی ۷۰ هزار تن و فله خشک تا ۱۰۰ هزار تن با حداکثر عمق آبخور ۱۷ متر در طراحی ها لحاظ شده است.
مشخصات بندر پارسیان در فاز راه اندازی
عملیات اجرایی فاز راه اندازی بندر پارسیان شامل ۱۵۰۰ متر موج شکن اصلی، ۴ پست اسکله با امکان تخلیه و بارگیری حدود ۹ میلیون تن در سال شروع شده است که طبق برنامه زمان بندی تا سال ۱۳۹۹ این بندر به بهره برداری خواهد رسید.
اهداف و سیاست‌های منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر پارسیان
از مهمترین اهداف توسعه منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر پارسیان می‌توان به تکمیل زنجیره تولید محصولات پتروشیمی و فولاد، استفاده بهینه و رقابتی از ذخایر مشترک گاز ایران و قطر، جلوگیری از خام فروشی نفت و گاز بر اساس سیاست‌های کلی و اسناد بالادستی نظام، اشتغالزایی مستقیم و غیر مستقیم به میزان ۵۰۰ هزار فرصت شغلی، رفع محرومیت از مناطق محروم سواحل جنوب کشور، رشد اقتصادی و افزایش تولید ناخالص داخلی اشاره کرد.
همچنین این منطقه در تلاش است تا از طریق دریافت ماده اولیه و عرضه تولیدات به خارج کشور، توسعه همکاری‌های منطقه‌ای را رقم زند و علاوه بر آن در تلاش است تا منجر به رونق تولید داخلی شود.
این منطقه سیاست‌هایی همچون تولید ۱۸ میلیون تن صنایع تبدیلات گازی (پتروشیمی) در سال در اراضی به مساحت ۱۳۹۸ هکتار، تولید چهار میلیون تن فولاد در سال در اراضی به مساحت ۴۱۴ هکتار، تولید ۰.۶ میلیون تن آلومینیوم در سال در اراضی به مساحت ۲۲۱ هکتار، تولید سه میلیون تن آلومینا در سال در اراضی به مساحت ۲۰۰ هکتار و تولید ۴.۳ هزار مگاوات برق در اراضی به مساحت ۱۸۹ هکتار را دنبال می‌کند.
صنایع انرژی‌بر به چه معناست؟
صنایع انرژی‌بر به صنایعی اطلاق می‌شود که سهم هزینه انرژی در کل هزینه‌های تولید و قیمت تمام‌شده آن بالا باشد. از مصادیق این صنایع فولاد، آلومینیوم، پتروشیمی، سیمان، تولید نیرو، سرب، روی، مس، شیشه و آجر است. از بین صنایع فوق، صنایع فولاد، آلومینیوم، پتروشیمی، تولید نیرو و سیمان که در بازار جهانی و منطقه‌ای قابلیت رقابت دارند؛ برای تولید در سواحل جنوبی ایران انتخاب شدند. درنظر بوده و هست که برای ایجاد این صنایع، تا جایی که ممکن است از سرمایه مستقیم خارجی و تکنولوژی برتر و روز دنیا استفاده شود.
صنایع انرژی‌بر عموماً صنایع سرمایه‌ای و واسطه‌ای‌اند و به عنوان صنایع بالادستی می‌توانند زنجیره‌ای از صنایع پایین‌دستی را در منطقه و کشور گسترش دهند. این ویژگی، به صنایع انرژی‌بر به عنوان ابزاری موثر در مقوله توسعه صنعتی و ایجاد اشتغال مولد اهمیت می‌بخشد.
مزایای عمومی سرمایه گذاری در مناطق ویژه اقتصادی
امکان ورود کالا بدون پرداخت عوارض گمرکی و سود بازرگانی به منطقه،معافیت گمرکی برای ورود کالا‌های ساخته شده در منطقه به داخل کشور به تناسب ارزش افزوده و مواد داخلی به کار رفته، امکان ترانزیت و صدور مجدد کالا بدون محدودیت، امکان مشارکت و سرمایه گذاری داخلی و خارجی، آزادی کامل ورود و خروج سرمایه معافیت مالیاتی (تابع قانون مالیاتهای مستقیم)، مقررات کار و بیمه‌های اجتماعی در استخدام اتباع خارجی (مشابه قوانین مناطق آزاد تجاری)،
اختصاص ۲۰ میلیون متر مکعب گاز طبیعی به صنایع منطقه از جمله مزایای عمومی سرمایه گذاری در این منطقه هستند.
مزایای خاص سرمایه گذاری در منطقه
رفع تعهدات ارزی، وجود زمین قابل بارگذاری برای صنایع به میزان کافی، اختصاص ۲۰ میلیون متر مکعب گاز طبیعی به صنایع منطقه، نزدیکی به مخزن گاز پارس جنوبی (شعاع ۵۰ کیلومتری)، دسترسی به آب‌های آزاد و خطوط حمل و نقل دریایی، وجود گاز شیرین به میزان قابل برداشت بیش از ۱۰۰ میلیون مترمکعب در روز از جمله مزایای خاص منطقه ویژه اقتصادی پارسیان است.
فرصت‌های سرمایه گذاری در منطقه
فرصت‌های سرمایه گذاری در منطقه ویژه اقتصادی پارسیان در سه بخش صنایع اصلی یا انرژی‌بر، پروژه‌های پشتیبان و پروژه‌های پشتیبانی ـ خدماتی و پایین دستی تعریف شده است.
فرصت‌های سرمایه گذاری در صنایع اصلی، شامل تولید محصولات پتروشیمی، تولید محصولات فولادی، تولید آلمینیوم و تولید آلومینا می‌شود.
پروژه‌های پشتیبان نیز شامل احداث نیروگاه، سیستم‌های آب شیرین کن و بندر پارسیان می‌شود، اما پروژه‌های دسته سوم احداث شهرک‌های صنایع پایین دست فولاد، پتروشیمی و آلمینیوم، احداث مخازن و تانک فارم، احداث پایانه‌های ریلی و جاده‌ای و احداث واحد‌های خدماتی و مجموعه‌های گردشگری را در بر می‌گیرد.