نگاهي به ظرفيت‌هاي بندري براي توسعه ترانزيت

تاریخ : سه شنبه 19 دی 1391        عکاس :

خليج‌فارس در جنوب ايران، كشورهاي عمده توليد كننده نفت جهان را در خود جاي داده كه به عنوان گلوگاه انرژي جهان محسوب مي‌شود. درياي خزرهم در شمال، بهترين پل ارتباطي ميان كشورهاي ايران، روسيه، قزاقستان، تركمنستان و جمهوري آذربايجان است كه مي‌تواند نقش مهمي در تجارت ميان اين كشورها ايفا كند.
از سوي ديگر جمهوري اسلامي ايران از شرق و غرب با كشورهاي عراق، پاكستان و افغانستان همسايه است. به عبارتي مي‌توان گفت ارتباط كشورمان با 15 كشور جهان از طريق مرزهاي آبي و خاكي برقرار مي‌شود و در عين حال به نوبه خود مي‌تواند به عنوان پل ارتباطي ميان اين كشورها با يكديگر و ساير مناطق جهان ايفاي نقش كند.
مضاف بر اينكه كشورهاي ياد شده جمعيت قابل توجهي را در خود جاي داده و از درآمدهاي بالايي برخوردارند كه اين عامل به نوبه‌خود علاوه بر در اختيار داشتن منابع و ثروت‌هاي ملي خدادادي مي‌تواند به عنوان عامل توسعه ترانزيت و تجارت در منطقه موثر باشد. ارتباط كشورهاي آسياي ميانه با خليج‌فارس و همچنين برقراري رابطه تجاري با ساير كشورهاي جهان و آبهاي آزاد بين‌المللي به منظور توسعه تجارت ايران بسيار مقرون به صرفه است، به نحوي كه بسياري از اين كشورها به دنبال آن هستند تا چنين روابطي را از طريق ايران برقرار كنند.
جمهوري اسلامي ايران داراي موقعيت ترانزيتي بسيار مناسب در منطقه است كه وجود شبكه گسترده حمل و نقل و ناوگان كارآمد و مناسب در مقايسه با كشورها همجوار ويژگي آن را دو چندان مي‌كند.
قرار داشتن در محدوده منطقه نفت‌خيز خليج‌فارس و درياي عمان و حوزه نفتي درياي خزر از ديگر مزيت‌هاي كشورمان در بحث ترانزيت است.
در عين حال ايران پل ارتباطي ميان كشورهاي محصور در خشكي (LLC) آسياي ميانه، قفقاز و افغانستان به آبهاي آزاد به شمار مي‌رود و با قرار گرفتن در مسير كريدور حمل و نقل بين‌المللي شمال ـ جنوب و برقراري ارتباط كشورهاي روسيه، اروپاي شرقي و آسياي مركزي با كشورهاي شرق آفريقا و جنوب خليج‌فارس و درياي عمان پل ارتباطي محسوب مي‌شود.
از سوي ديگر قرار گرفتن در مسير ترانزيتي شرق ـ غرب، وجود مرز مشترك خشكي و دريايي با 15 كشور منطقه، قرار گرفتن در مركزيت جغرافيايي كشورهاي عضو سازمان همكاري‌هاي اقتصادي اكو و گستردگي بازار سرمايه و وجود منابع عظيم زيرزميني را مي‌توان از ويژگي‌هاي ايران برشمرد.
ناگفته نماند ظرفيت حمل و نقل و ترانزيت كالا از بنادر ايران در سال بالغ بر 24 ميليون تن است و ترانزيت كالا از ايران مي‌تواند ساليانه درآمدي به ميزان 20 ميليارد دلار نصيب جمهوري اسلامي ايران كند. اين مزايا با استفاده از بهره‌گيري مناسب از ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي ترانزيتي در تمامي بخش‌هاي حمل و نقل ريلي، جاده‌اي، بندري و دريايي كشور، رفع موانع و تسهيل حمل و نقل ترانزيت از قلمرو جمهوري اسلامي ايران، گسترش همكاري‌هاي حمل و نقل منطقه‌اي و بين‌المللي و ايجاد هماهنگي بين ارگان‌ها و سازمان‌هاي مرتبط با ترانزيت ميسر خواهد بود.
بايد خاطرنشان كرد از جمله مهمترين فاكتورهاي موثر بر جذب كالاهاي ترانزيتي، تضمين سرعت عبور و هزينه‌هاي پايين كالاهاي تزانزيتي (Time&Cost) است كه بايد تمامي زيربخش‌هاي مرتبط با ترانزيت آن را لحاظ كنند. به منظور تضمين خدمات Door-to-Door براي كالاهاي ترانزيتي، لازم است ضمن كاهش هزينه‌ها، امكان حمل مستقيم از مبدأ تا مقصد نهايي با استفاده از خطوط ريلي فراهم شود. همچنين به منظور نقش آفريني فعال بنادر براي ارائه خدمات ترانزيتي به بازارهاي هدف، توسعه زيرساخت‌ها و پس كرانه‌هاي حمل و نقل ريلي و جاده‌اي براي تمامي بنادر عمده بازرگاني كشور ضرورتي اجتناب‌ناپذير است.

نقش بنادر كشور در كريدورهاي ترانزيتي منطقه

در اين ميان جايگاه ويژه بنادر شهيد رجايي و امام خميني در جنوب و بنادر اميرآباد و انزلي در شمال و در مسير كريدور ترانزيتي شمال ـ جنوب، قابليت‌هاي چشمگير ترانزيتي بندر امام خميني(ره) در حمل و نقل ترانزيتي به كشورهاي عراق، سوريه و تركيه، برقراري ارتباط ترانزيتي كشورهاي آسياي ميانه و افغانستان از طريق محور ترانزيتي بندر چابهار و نقش‌آفريني ساير بنادر كشور مانند بوشهر، نوشهر، شهيد باهنر، خرمشهر و لنگه براي ترانزيت به تمامي بازارهاي هدف ترانزيتي كشور از اهميت زيادي برخوردار است. هم اكنون 11 بندر فعال در امر ترانزيت با ظرفيت 136 ميليون تن در كشور وجود دارد كه در زير به مشخصات، ويژگيها و امكانات برخي از آنها مي‌پردازيم.

بندر شهيد رجايي

منطقه ويژه اقتصادي بندر شهيد رجايي براسا تصويب‌نامه شماره 77193/ت19260، مورخ 9/12/1376 در محوطه بندر شهيد رجايي به مساحت 20 كيلومتر مربع كه از شمال به جاده كشتي‌سازي، از شرق به شهرك شهيد رجايي، از غرب به انتهاي ايتالكو و از جنوب به دريا محدود است، ايجاد شد. براساس اين مصوبه، مسئول منطقه سازمان بنادر و دريانوردي تعيين شده است.
اين منطقه در حال حاضر با داشتن 37پست اسكله و ترمينال كانتينر و ترمينال كالاي عمومي كه بهره‌برداري از آن به بخش خصوصي واگذار شده است، به عنوان يكي از مهمترين مبادي ورود و خروج كالا فعاليت مي‌كند.خاطر نشان مي‌شود از اهم پروژه‌هاي در دست اجراي سازمان بنادر و دريانوردي احداث ترمينال كانتينري شماره2 و حوضچه‌هاي دوم و سوم است كه با اجراي اين طرح ظرفيت كانتينري منطقه ويژه بندر شهيد رجايي از 5/2 ميليون TEU به بيش از 5/5 ميليون TEU خواهد رسيد.|
آماده‌سازي بندر ترافيك ساحلي در ضلع شرقي بندر شهيد رجايي با وجود 9 پست اسكله و عمق آبخور 6/7 متر و امكان پهلو دهي شناورهاي نفتي تا ظرفيت 10000 تن از ديگر اقدامات سازمان بنادر و دريانوردي است. ضمناً در اراضي پشتيباني بندر ترافيك ساحلي و بندر شهيد رجايي با آماده‌سازي زيرساخت‌ها، امكان سرمايه‌گذاري بلندمدت براي متقاضيان فراهم شده است.
در اين منطقه از طريق انعقاد قراردادهاي بلندمدت با متقاضيان، سرمايه‌هاي بخش خصوصي جذب شده و سازمان بنادر و دريانوردي به منظور آماده‌سازي زيرساخت‌ها و ايجاد امكانات زيربنايي در اين بندر تاكنون در حدود 3000ميليارد تومان سرمايه‌گذاري كرده است. همچنين طرح توسعه منطقه ويژه اقتصادي بندر شهيد رجايي و الحاق اراضي جديد به مساحت 2400هكتار به منطقه ياد شده از طريق مراجع ذيربط انجام شده است.

مزايا
* واردات كالا بدون پرداخت عوارض گمركي و سود بازرگاني به منطقه
* معافيت گمركي براي ورود كالاهاي ساخته شده در منطقه ويژه به داخل كشور، به ميزان ارزش افزوده
* صدور مجدد كالا بدون هيچگونه تشريفات و امكان ترانزيت و ترانشيپ
* ارتباط مستقيم از طريق راه‌آهن و جاده با كشورهاي آسياي ميانه، قفقاز، تركيه، روسيه و شمال اروپا
* فروش يا واگذاري كالاهاي وارده به منطقه با استفاده از قبوض انبار قابل معامله و به صورت يك جا يا تفكيك شده
* آزادي مشاركت و سرمايه‌گذاري براي اتباع داخلي خارجي
* تضمين سرمايه‌هاي خارجي و سود حاصل از آنها
* آزادي كامل براي ورود و خروج سرمايه
* امكان عمده‌فروشي كالا
* واگذاري زمين و انبار استيجاري، با قيمت‌هاي رقابتي نسبت به بنادر خليج‌فارس به صورت درازمدت و كوتاه مدت
* احداث ساختمان، انبار و تاسيسات موردنياز با انتخاب زمين
* بهره‌مندي از مزاياي راه‌آهن اختصاصي و تجهيزات و امكانات مدرن تخليه و بارگيري
* تخفيف ويژه در هزينه‌هاي بندري و دريايي
* واردات ماشين‌آلات، قطعات يدكي، وسايل نقليه سرمايه‌اي و مواد اوليه مورد نياز، بدون پرداخت حقوق گمركي به منطقه

بندر امام خميني

بندر امام خميني در منتهي‌اليه شمال غربي خليج‌فارس و در انتهاي آبراه طبيعي خورموسي و در 90كيلومتري مركز استان خوزستان قراردارد. اين آبراه به طول 42 مايل، با عرض حداقل 250 متر و متوسط عمق 20متر، بستري آرام و مطمئن براي تردد انواع كشتي‌هاي اقيانوس پيماي تجاري و نفتكش را از اين بندر به اقصي نقاط جهان فراهم آورده است. بندر امام خميني در ميان بنادر تجاري ايران با 11 ميليون مترمربع مساحت، يكي از بزرگترين و مهمترين بنادر تجاري كشور محسوب مي‌شود.
سالانه حدود نيمي از صادرات غيرنفتي از طريق اين بندر انجام مي‌شود. اين بندر با موقعيت ممتاز جغرافيايي و اقتصادي خود و با بيش از 70 سال تجربه مفيد توانسته به عنوان نزديكترين و مهمترين مركز تجاري و بندري ايران در نيمه غربي كشور كه قريب به 70درصد از مراكز تجاري، صنعتي، كشاورزي و جمعيتي كشور را شامل مي‌شود. تبديل گردد.
همچنين همجواري با بزرگترين منطقه ويژه اقتصادي صنايع پتروشيمي در بندر امام خميني، منطقه آزاد تجاري اروند در‌آبادان و خرمشهر و ديگر صنايع مادر در استان خوزستان براهميت جايگاه اين بندر افزوده است.
با توجه به موقعيت استراتژيك اقتصادي و جغرافيايي ويژه كشور، بندر امام خميني به عنوان نزديكترين بندر جنوبي ايران به كشورهاي حوزه قفقاز، تركيه، عراق و كشورهاي حوزه خليج‌فارس محسوب مي‌شود. علاوه بر اين، تجهيزات دريايي و ارتباطات حمل و نقلي اين بندر با شاهراه ترانزيتي و راه‌آهن بين‌المللي، امكان ترانزيت كالا را براي كشورهاي همسايه با هزينه كمتر و سرعت بيشتر فراهم ساخته است.

مزايا

* نزديكترين بندر جنوبي به مراكز عمده صنعتي، توليدي، كشاورزي، و جمعيتي در نيمه غربي كشور
* مجاورت با بزرگترين منطقه ويژه اقتصادي صنايع پتروشيمي بندر امام خميني و مجتمع‌هاي پتروشيمي رازي
* نزديكي به منطقه آزاد تجاري اروند (خرمشهر و آبادان)
* اتصال به راه‌هاي مواصلاتي، ترانزيتي، شبكه راه‌آهن سراسري كشور و فرودگاه بين‌المللي آبادان، اهواز و ماهشهر
* امكان واگذاري و اجاره زمين و انبار، تجهيزات و امكانات خدماتي و رفاهي به موسسات داخلي و خارجي براي مشاركت و سرمايه‌گذاري
* بهره‌گيري از پيشرفته‌ترين تجهيزات استراتژيك بندري
* توانايي پذيرش كشتي‌هاي 100هزارتني و فراهم كردن مقدمات لازم براي پذيرش كشتي‌هاي 150هزار تني
* امكان حمل يكسره و مستقيم كالا به مهمترين مراكز تجاري و صنعتي ايران يا كشورهاي همسايه
* اخذ گواهينامه سيستم مديريت كيفيت 2000-9001ISO در امور حمل، تخليه، بارگيري، انبارداري و سيلوي ترانزيت غلات

بندر چابهار

بندر چابهار در جنوب شرقي ايران و در همسايگي مرز پاكستان و مشرف به درياي عمان و اقيانوس هند واقع شده است. در گذشته‌هاي بسيار دور بنادر ايران در حاشيه درياي عمان مراكز عمده بازرگاني ايران با كشورهاي قاره هند، شرق دور و آفريقاي شرقي بوده‌اند و بر طبق آثار بجاي مانده تاريخي، اين ناحيه از رونق مناسبي برخوردار بوده است.
با رونق گرفتن فعاليت بنادر در سواحل خليج‌فارس، فعاليت اقتصادي در طول سواحل درياي عمان رو به نقصان نهاد. پس از پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي با اجراي پروژه‌هاي مختلف، ساخت بنادر بزرگ و كوچك تجاري و صيادي، از آن جمله ايجاد و بهره‌برداري از مجتمع بندري بهشتي و شهيد كلانتري و اسكله صيادي شهداي هفتم تير و ساخت بنادر كوچك صيادي، پس از دوراني طولاني دوباره آهنگ رشد و توسعه در اين ناحيه طنين‌انداز شد.
بندر چابهار به لحاظ دور بودن از منطقه حساس خليج‌فارس و تنگه هرمز داراي موقعيت خاص استراتژيك است و در مواقع بحراني در خليج فارس مي‌تواند نقش عمده‌اي را در تجارت بين‌المللي ايفا كند.
فاصله 1647 كيلومتري چابهار تا مشهد به عنوان كوتاهترين راه ارتباطي و ترانزيتي با كشورهاي افغانستان و آسياي ميانه، بازارهاي خليج‌فارس، شرق آفريقا و ديگر نقاط جهان و قرار گرفتن چابهار در مسر كريدور ترانزيتي شمال ـ جنوب و مسيرهاي ترانزيتي شرق ـ غرب بر اهيمت آن افزوده است. در اين شرايط با انجام سرمايه‌گذاري‌هاي لازم در بخش هاي زيربنايي و توسعه امكانات و تجهيزات پيشرفته مختلف تلاش مي‌شود چابهار تبديل به يك بندر مگاپورت و بين‌المللي در سطح منطقه شود.

مزايا

*كمترين زمان توقف كشتي (نوبت انتظار)
*پايين‌ترين هزينه انبارداري و محوطه‌هاي وسيع جهت انبارداري كالا
*داراي كمترين تعرفه مترتب بركالا در كشور
*توانايي پذيرش كشتي‌هايي با ظرفيت‌ 70 هزار تن
*وجود منطقه آزاد تجاري ـ صنعتي چابهار و امكان برخورداري از تخفيف‌ها و تسهيلات قانوني آن
*نزديكي به فرودگاه بين‌المللي چابهار (40 كيلومتر)
*بهره‌گيري از تجهيزات پيشرفته بندري جهت تخليه و بارگيري كالا
*وجود نيروي كار ارزان
*بهره‌مندي از بهترين موقعيت استراتژيكي جهت ترانزيت كالاها از بنادر حوزه خليج‌فارس و درياي عمان به افغانستان و آسياي ميانه

بندرانزلي

بندرانزلي بر اساس مصوبه مورخ 2/6/1382 هيات دولت در محدوده منطقه آزاد تجاري ـ صنعتي انزلي قرار گرفته و اعمال قوانين و مقررات مناطق آزاد در اين بندر و قرار گرفتن آن در يك موقعيت ويژه جغرافيايي داراي مزيت‌ها و فرصت‌هاي متعددي براي سرمايه‌گذاري و خصوصا صادرات است. سازمان بنادر و دريانوردي در خصوص توسعه بندر ياد شده نسبت به خريد اراضي دريايي به مساحت تقريبي 42 هكتار و احداث 6 پست اسكله جديد و بازسازي 4 پست اسكله موجود با اختصاص اعتباري معادل 620 ميليارد ريال اقدام كرده كه درحال حاضر عملكرد آن بندر را به بيش 8 ميليون تن كالا در سال افزايش داده است، ادامه خريد اراضي پسكرانه بندر، اجراي موج‌شكن، احداث اسكله‌هاي جديد و لايروبي از پروژه‌هاي آتي بندر انزلي است. از ديگر اقدامات به عمل آمده در اين بندر،جذب سرمايه‌گذاران بخش داخلي و خارجي در زمينه احداث سيلوي غلات و محوطه‌هاي اقتصادي مي‌باشد. از رهگذر اين اقدام، سرمايه‌گذاري در حدود 72 ميليارد ريال توسط بخش خصوصي جذب شده است. علاوه بر سرمايه‌گذاري فوق، سازمان بنادر و دريانوردي 1560 ميليارد ريال درجهت آماده‌سازي زير ساخت در بندر مزبور سرمايه‌گذاري كرده است.

مزايا

*امكان ورود كالا به اين بندر بدون پرداخت عوارض گمركي و سود بازرگاني
*امكان مشاركت و سرمايه‌گذاري داخلي و خارجي
*تضمين كامل سرمايه‌گذاري داخلي و خارجي
*تضمين كامل ورود و خروج سرمايه و سود حاصله از آنها (بر طبق قانون جلب حمايت از سرمايه‌هاي خارجي)
*دستيابي سريع و آسان مراكز توليدي داخلي به مواد اوليه و تحويل و تحول كالا در اين بندر درحداقل زمان
*توقف نامحدود كالا در اين منطقه
*نبود محدوديت واردات كالا به اين بندراز نظر رعايت مقررات صادرات و واردات و ميزان ارزش ارزي محصولات
*امكان ترانزيت كالا به ساير گمركات داخل كشور
*نگهداري اماني كالا
*ترخيص كالا از بندر به داخل كشور با رعايت مقررات صادرات و واردات
*واگذاري بخش‌هايي از بندر به اشخاص حقيقي يا حقوقي، پس از طبقه‌بندي و ارزش‌گذاري
*ورود تمامي يا قسمتي از كالاهاي وارداتي به داخل كشور توسط صاحبان كالا به صورت قطعي و موقتي پس از طي مراحل گمركي مربوط

بندر اميرآباد

مجتمع عظيم منطقه ويژه اقتصادي بندر اميرآباد به عنوان بزرگترين بندر درحال توسعه در شمال ايران در كرانه جنوبي درياي خزر و 51 كيلومتري شمال شرقي شهرستان ساري (مركز استان مازندران) واقع است. عمليات ساخت بندر اميرآباد از سال 1375 آغاز شد.

ادامه دارد...

منبع: روزنامه اطلاعات ـ دوشنبه 18 دی ماه 91



نظرات بینندگان