با مهراب نریمانی‌اختر، عضو هیات مدیره و معاون اقتصادی شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران در خصوص فعالیت‌های این شرکت به عنوان سازمان مسؤول منطقه ویژه اقتصادی سهلان گفت و گو کرده ایم.
چند سال از تاسیس شرکت انبارهای عمومی می‌گذرد و از چه سالی به فکر تاسیس منطقه ویژه اقتصادی افتاده است؟
سابقه شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران تقریبا حدود 50 سال است که در حوزه لجستیک، انبارداری و تخلیه و بارگیری فعالیت می‌کند. ما در شرکت انبارهای عمومی مجموعاً به صورت هلدینگی مجموعه تحت پوشش خودمان را اداره می‌کنیم که متشکل از 5 شرکت و 12 شعبه است.
در بحث تعریف و یا ایجاد مناطق آزاد و مناطق ویژه در ایران، قبل از انقلاب اسلامی سابقه‌ای نداریم و این سابقه به بعد از پیروزی انقلاب باز می‌گردد که کار بسیار ارزشمندی است. ما نیز بر حسب توان و پتانسیل و تجربه‌ای که در شرکت داریم و تقریباً هم سنخ با فعالیت در مناطق ویژه اقتصادی است، به همین جهت ما به بحث سازمان مسوولی مناطق ویژه اقتصادی سهلان ورود پیدا کردیم.
در کدامیک از شهرهای ایران نمایندگی دارید؟
این شعب به صورت پراکنده در سطح ایران قرار گرفته‌اند؛ در تهران، گمرک شهریار به عنوان بزرگ‌ترین گمرک زمینی کشور، گمرک غرب، گمرک جنوب و فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره) را داریم، در استان البرز فرودگاه پیام، در قزوین، همدان، مشهد، یزد، شهرکرد، بندر لنگه، آستارا، سهلان در تبریز، اصفهان، مرز بازرگان، ارومیه و جلفا نیز مستقر هستیم که از این استان‌ها، 5 زیرمجموعه در قالب شرکت است و 12 حوزه نیز در قالب شعبه فعالیت می‌کنند. شرکت‌ها و شعب ما در 17 نقطه از جغرافیای ایران اسلامی مستقر هستند و هر کجا که شرکت انبارهای عمومی هست گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز حضور دارد.
شرکت انبارهای عمومی به نهادهای دولتی وابسته است یا نهاد های خصوصی؟
شرکت انبارهای عمومی ایران قبل از انقلاب توسط بخش خصوصی اداره می‌شد، اما بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی، ملی اعلام و به عنوان یکی از شرکت‌های تحت پوشش وزارت امور اقتصادی و دارایی اداره شد؛ در اواخر دهه 70 و بر طبق مصوبات هیئت دولت، شرکت‌هایی بابت رد دیون به صندوق بازنشستگی کشوری واگذار شد؛ شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران نیز از جمله شرکت‌هایی است که بابت بخشی از مطالبات صندوق بازنشستگی کشوری از سوی دولت به این صندوق واگذار شده است و 100 درصد سهام آن هم به این صندوق تعلق دارد.
این شرکت‌ها چه وظایفی را دنبال می‌کنند؟
موضوع فعالیت ما بحث صنعت لجستیک است. صنعت لجستیک، یک صنعت بسیار گسترده و تقریبا در ایران صنعت رو به رشدی است که دلیل این امر هم فراهم شدن زیرساخت های مناسب پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی است. البته این صنعت بر اساس سند 20 ساله چشم‌انداز باید ارتقاء پیدا کند و در منطقه به کشور اول تبدیل شویم؛ در صنعت لجستیک هم الزاماتی وجود دارد که این الزامات عمدتا امروزه توسط بخش دولتی با نقش پرنگ‌تر و بخش خصوصی با نقش کم رنگ‌تر ایفا می‌شود که با سیاست‌گذاری‌های برون‌سپاری در این زمینه بخش خصوصی با قدرت بیشتری در این عرصه ورود خواهد کرد و این صنعت نیز روز به روز به رشد و شکوفایی خودش خواهد رسید.
چه اقداماتی جهت ایمن‌سازی کالاها در این گمرکات انجام شده است؟
به جهت گستردگی حوزه صنعت لجستیک، مواردی مثل تخلیه، بارگیری، انبارداری، حفاظت و امنیت کالا در این حوزه تعریف شده است؛ به دلیل همین تعریف‌ها، ما به عنوان بزرگ‌ترین همکار گمرک جمهوری اسلامی ایران در مرزهای زمینی در این چند حوزه به صاحبان کالاها و مشتریان کمرگ خدمات ارایه می‌دهیم. امروزه ما به عنوان همکار و امین گمرک شناخته شده‌ایم. در گذشته که شرکت ما ما به عنوان یک شرکت دولتی فعالیت می‌کرد، حسب الزام قانونی عملیات تخلیه، بارگیری، انبارداری و حفاظت و ایمنی کالا برعهده شرکت بود؛ اما بعد از اینکه شرکت از حوزه دولت خارج و به صندوق بازنشستگی کشوری واگذار شد، آن الزام قانونی برداشته شد، ولی با این وجود از افتخارات ماست که به عنوان بزرگ‌ترین همکار گمرک در مرزهای زمینی و امین مشتریان و صاحبان کالا هستیم. شاید در طول این 50 سال فعالیت ما یک مورد گزارش یا انتقاد نداشته‌ایم، البته اگر انتقاد و یا پیشنهادی هم در این زمینه باشد ما با کمال میل آن را می‌پذیریم و در جهت پویاتر شدن فعالیت‌ها و رشد و پیشرفت و بهبود فرآیند در سیستم‌های عملیاتی در شرکت مدنظر قرار می‌دهیم.
برای توسعه فعالیت های شرکت چه برنامه هایی دارید؟
با توجه به نگرش مبتنی بر پیشرفت که در دوره مدیریت جدید شرکت شکل گرفته است و بر اساس پتانسیل خیلی بالایی که داریم در صدد هستیم تا ظرفیت‌های بلااستفاده زیادی را در مجموعه شرکت انبارهای عمومی، فعال کنیم. به جهت اینکه ما نتوانستیم استفاده بهینه از مجموعه امکانات و تجهیزات خودمان داشته باشیم؛ البته به دلیل پراکندگی شرکت‌ها و شعب تابعه رقمی بالغ بر 7/8 درصد سهم بازار در اختیار شرکت انبارهای عمومی است که افتخار بزرگی برای ما محسوب می‌شود.
ما در مدیریت جدید در صدد برآمدیم که نقش شرکت انبارهای عمومی ایران را در صنعت لجستیک و حوزه‌های کاری مرتبط که به نوعی هم‌سنخ با موضوع فعالیت ما هستند پررنگ تر کنیم. البته ما نیز با شناسایی ظرفیت‌های خودمان در تلاش هستیم تا یکسری حوزه‌های جدید را شناسایی کنیم که این نیز به عنوان چشم‌انداز و افق آینده شرکت تعریف شده و نوع نگرش مدیرعامل محترم شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران نیز حسب تجربه‌ای که در صنعت حمل‌ونقل دارند، باعث ایجاد تحرک و پویایی خاصی در خصوص ورود به بازارهای جدید و توسعه کسب‌وکار شده‌اند و ما نیز در تلاش هستیم که اهداف عالیه شرکت را با کمک همکاران و پرسنل ارزشمند خود، عملیاتی کنیم.
آقای نریمانی، مبنای تعاملات شما با گمرک جمهوری اسلامی به چه صورت است؟
گمرک جمهوری اسلامی ایران بر طبق قوانینی که در آن وجود دارد همکار خودش را در بحث امورات مربوط به تصدی‌گری با توجه به یکسری شاخصه‌ها انتخاب می‌کند که با حول و قوه الهی ما توانستیم تعامل بسیار خوبی با گمرک جمهوری اسلامی ایران داشته باشیم. امروز شرکت ما به عنوان بزرگ‌ترین همکار گمرک، مشغول ارایه خدمت به گمرک جمهوری اسلامی ایران و هم به صاحبان کالاهاست.
با دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی چه تعاملاتی دارید؟
به جهت نوپا بودن بحث حضور شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران در مناطق ویژه اقتصادی و اینکه خون تازه‌ای در شرکت جاری شده بود، تفکر جدیدی در بحث حضور در بازارهای جدید و همچنین توسعه کسب‌وکار به عنوان یک افق و چشم انداز تعریف شد. به موازات این امر، شعبه سهلان در تبریز توسط مجلس شورای اسلامی به عنوان منطقه ویژه اقتصادی شناخته و مصوب شد. ما نیز به استناد ظرفیت و امکانات و پتانسیل خوبی که در گمرک سهلان و مالکیت صد درصدی از آن شرکت انبارها و خدمات گمرکی ایران است، متقاضی سازمان مسوولی منطقه ویژه اقتصادی سهلان در سال 90 شدیم.
ورود به حوزه منطقه ویژه تقریباً برای شرکت انبارها حوزه جدیدی است؛ ما نیز در اواخر سال 90 پیشنهاد خودمان را با ارایه امکانات و ظرفیت‌هایی که در مجموعه منطقه ویژه اقتصادی سهلان و به طور کلی در مجموعه انبارهای عمومی ایران داشتیم را مهیا کرده و درخواستمان را به استانداری آذربایجان شرقی ارایه دادیم؛ در نهایت استانداری درخواست ما را پذیرفت و تشخیص داد که در حوزه منطقه ویژه اقتصادی سهلان، شرکت انبارهای عمومی ایران می‌تواند به عنوان سازمان مسوول به شورای عالی هماهنگی دبیرخانه معرفی شود. دبیرخانه نیز در هیات دولت در اواخر سال 90 مصوبه هیات وزیران دال بر اینکه شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران به عنوان سازمان مسوول منطقه ویژه اقتصادی شناخته شد را برای ما ارسال کردند و ما تقریبا از سال 91 مقدمات اجرایی کردن منطقه ویژه اقتصادی سهلان را در دستور کار قرار دادیم.
از طرف دیگر، مناطق ویژه اقتصادی و همچنین مناطق آزاد زیرمجموعه دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و مناطق ویژه اقتصادی هستند و از این رو ما با این دبیرخانه تعاملات خوبی داریم و تلاشمان نیز بر این امر است که به شکل مداوم نظرات این عزیزان را جلب نماییم و در تصمیم‌گیری‌ها نظرات ارزشمند این عزیزان را لحاظ کنیم.
دیدگاه شما در بخش روابط عمومی و تبلیغات چیست و چقدر به این امر اعتقاد دارید؟
در ابتدا اشاره‌ای می‌کنم به فرمایشات مقام معظم رهبری در دولت نهم که فرمودند «آدم از کنار کارهای بزرگ و قابل توجهی که انجام می‌‌دهد نباید به سادگی بگذرد، بلکه باید آن‌ها را رسانه‌ای کند و مردم را در جریان کارهای انجام شده قرار دهد». البته ما باید خدمت بی‌منت و صادقانه داشته باشیم و انجام تبلیغات و رسانه‌ای کردن کارها و مجموعه عملیات به منظور منت گذاشتن بر سر مردم نیست؛ وظیفه ما خدمت‌گزاری به مردم است، در حالی‌که مردم باید در جریان امور قرار بگیرند و این هم میسر نخواهد بود مگر از طریق روابط عمومی و تبلیغات که زبان و حلقه ارتباط بین مجریان و مخاطبان هستند.
ما در خصوص تبلیغات در منطقه ویژه اقتصادی سهلان یکسری سازوکارهای مناسبی را در نظر گرفتیم تا بتوانیم تمام فعالیت‌ها را به سمع و نظر مردم آذربایجان شرقی برسانیم و به طور قطع با اخذ انتقادات و پیشنهادها و نقطه نظرات مردم و مسئولان عزیز می‌توانیم خیلی از نواقص و مشکلات خودمان را مرتفع کنیم.
چه اطلاعات آماری را از سال 91 می توانید در اختیار ما قرار بدهید؟
اجرایی کردن مناطق ویژه نیاز به یکسری الزامات دارد که قانونگذار تعیین کرده است؛ یکی از الزامات اساسی و مهم‌ترین آن‌ها، بحث تهیه طرح جامع و کالبدی منطقه ویژه اقتصادی است. ما هم در همین راستا با یک مشاور خوب قراردادی بستیم که طرح جامع را در هفت گام بررسی، تهیه و در نهایت به دبیرخانه شورای عالی هماهنگی ارایه بدهد؛ از این رو پس از مصوب شدن آن توسط دبیرخانه شورای عالی هماهنگی، این طرح به عنوان سند اجرایی ما تعیین می‌شود.
البته در سال 91 ما جلسات متعددی را با حضور مشاور و نفرات متخصص در این زمینه برگزار کردیم و با دستور مدیرعامل، منطقه ویژه اقتصادی سهلان را به صورت کمیته‌های تخصصی جامع در نظر گرفتیم که شامل کمیته تبلیغات، کمیته بازاریابی، کمیته سرمایه‌گذاری و ... می‌شود. به دلیل اینکه عمده مخاطبان، سرمایه‌گذاران محترم هستند جلسات متعددی نیز با سرمایه‌گذاران سطح استان و خارج استان برگزار کردیم.
به دلیل اینکه مطلوب‌ترین گزینه برای عملیاتی کردن مناطق ویژه اقتصادی، شیوه فازبندی کردن محدوده و عملیات است، در نهایت منطقه ویژه سهلان را فازبندی کردیم. بر این اساس، از محدوده 2054 هکتاری که قانونگذار تعریف کرده ایت، در فاز نخست، در بیش از یکصد هکتار و به موازات تهیه طرح جامع، زیرساخت‌ها را آماده کردیم.
از مورخه 1/12/91 فاز اول ما که بخش تجاری را شامل می‌شود فعال شده است و در همین جا لازم می‌دانم که به اطلاع همه تجار برسانم منطقه ویژه اقتصادی سهلان از ظرفیت بالایی برخوردار است و می‌توانیم خدمات خوبی ارایه بدهیم؛ چراکه ماشین‌آلات جدید و مدرنی خریداری شده و ناوگان موجود در سهلان نوسازی شده است. فاز صنعتی هم به محض اجرای عملیات آماده‌سازی زمین، شروع خواهد شد و پس از آن واگذاری زمین را آغاز می‌کنیم و همچنین ارایه بسته‌های معرفی فرصت‌های سرمایه گذاری تهیه شده از سوی مشاور به مخاطبان داخلی و خارجی که کاملاً کارشناسی و از منظر اقتصادی تهیه شده‌اند.
جناب آقای نریمانی ضرورت ایجاد بنادر خشک در کشور چیست؟
در بنادر به دلیل اینکه یک طرف ما دریا قرار دارد، هم محدودیت زمین و هم محدودیت عملیات وجود دارد. به عبارت دیگر با کنار گذاشتن موضوع حمل‌ونقل در دریا، باقی فعالیت‌ها در دریا حسب عوامل طبیعی و مشکلاتی که دریا و سیالات به‌وجود می‌آورد، سخت و مشکل است.
در زمین‌های مجاور دریا نیز به دلیل نوع خاک و موارد دیگر، احداث انبارهای وسیع و مراکز دپوی کالا سرمایه زیادی را می‌طلبد که مقرون به‌صرفه نیست؛ همچنین در کنار این سرمایه‌گذاری بالا، شرایط آب و هوایی مشکلاتی را برای کالاها ایجاد می‌کند؛ از این رو، بحث ایجاد بنادر خشک مطرح شد.
از طرف دیگر موقعیت جغرافیایی بنادر خشک مستلزم فراهم بودن شرایطی است، از جمله موجود بودن راه‌های دسترسی وسیع مانند رینگ‌های ریلی و آزادراه‌ها تا بتوان با روان‌سازی امور، سرعت در توزیع و جابه‌جایی کالا را افزایش دهیم و سرمایه‌گذاری را مقرون به‌صرفه کنیم. به همین دلیل، منطقه ویژه اقتصادی سهلان از قابلیت ایجاد بندر خشک برخودار است و شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران به صورت جدی وارد این موضوع توسعه کسب‌وکار شده است.
میزان اشتغال‌زایی در منطقه ویژه اقتصادی سهلان به چه صورتی است؟ چند نفر مشغول به کار هستند و در چه بخش‌هایی؟
ما ساختار اداری و نیروی انسانی مورد نظر منطقه ویژه اقتصادی را شکل دادیم و در حال حاضر هم در فاز تهیه طرح جامع هستیم که با اجرایی شدن این طرح به طور حتم سطح نیروی انسانی شاغل ارتقاء پیدا خواهد کرد و به سطح قابل قبولی خواهد رسید. البته انتظار ما بر این است که اگر فازهای منطقه ویژه اقتصادی سهلان در بخش‌های خدمات، صنعت و تجارت به شکل 100 درصد عملیاتی و اجرایی شود بیش از هفت هزار نفر در این منطقه مشغول به کار خواهند شد.
در رابطه با تکمیل زیرساخت‌ها چه برنامه‌هایی را مد نظر دارید؟
تقریبا بیش از 40 سال از فعالیت گمرک سهلان می‌گذرد و ما در منطقه ویژه اقتصادی سهلان از امکانات خوبی برخوردار هستیم؛ در این منطقه ویژه ما 7 باب انبار مسقف به متراژ 49500 مترمربع، 9 باب انبار نگهداری کالای خطرناک جمعاً به مساحت 2340 مترمربع و بارانداز به مساحت 590 هزار مترمربع، 6 هزار متر فضای اداری و همچنین تجهیزات و امکانات انبارداری و جابه‌جایی کالا در اختیار داریم.
به دلیل اینکه یکی از موضوعات ما در بحث منطقه ویژه اقتصادی سهلان، آغاز به کار صنایع است باید بهترین بسته‌های سرمایه‌گذاری را با توجه به بازارهای داخلی و خارجی و با توجه به پتانسیل‌ها و امتیازات ویژه منطقه سهلان ارایه دهیم. در مجموع، برنامه‌ریزی لازم برای ارتقای سطح زیرساخت‌های منطقه با توجه به صنایع فعال در منطقه صورت گرفته است.
دسترسی این منطقه به مسیر های ترانزیتی، فرودگاه‌ها و راه‌آهن چگونه است؟
منطقه ویژه اقتصادی سهلان تا فرودگاه تبریز 15 کیلومتر فاصله دارد و از آن‌جایی که دسترسی آسان در کوتاه‌ترین زمان و با امن‌ترین وسیله به محل سرمایه‌گذاری یکی از دغدغه‌های سرمایه‌گذاران به‌شمار می‌رود، از این نظر منطقه سهلان در موقعیت طلایی قرار دارد.
منطقه سهلان همچنین در کنار ریل راه‌آهن تهران-تبریز و ترکیه قرار دارد که به عنوان یکی از فعال‌ترین خطوط ترانزیتی کشور است. البته گفتنی است که یکی از مزیت‌های منطقه ویژه اقتصادی سهلان، خط آهن داخل محدوده است؛ در ضلع شمالی منطقه ویژه اقتصادی نیز جاده ترانزیت مرز بازرگان قرار دارد و هم‌جواری با کشورهای ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، جمهوری خودمختار نخجوان و بازارهای هدف داخلی و خارجی از دیگر امتیازات این منطقه به‌شمار می‌روند.
وجود همین امتیازات است که ما را راغب کرده تا بیش از آنچه در توان داریم انجام دهیم تا منطقه ویژه اقتصادی سهلان را در کوتاه‌ترین زمان و با لحاظ تمام ظرافت‌ها بدون لطمه به سرمایه‌گذاران و سهام‌داران به جایگاه والای خودش برسانیم.
و نکته پایانی.
از مدیرعامل محترم شرکت انبارهای عمومی و اعضای محترم هیات مدیره شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران که با حسن نیت کار را دنبال می‌کنند قدردانی و تشکر می‌کنم. همچنین از استاندار آذربایجان‌شرقی، مجموعه دستگاه‌های اجرایی سطح استان، مردم فهیم و شهید پرور آذربایجان‌شرقی، مجموعه پرسنل مجموعه انبارهای عمومی ایران به‌ویژه منطقه ویژه اقتصادی سهلان، دبیرخانه شورای عالی هماهنگی و نمایندگان محترم مردم شریف استان آذربایجان‌شرقی در مجلس شورای اسلامی و میدرکل محترم ناظر بر گمرکات آذربایجان‌شرقی و مدیرکل محترم گمرک سهلان قدردانی و تشکر می‌کنم.
گفت‌وگو: آمنه شهیدی