دومین همایش بین المللی معرفی فرصتهای سرمایه گذاری صنایع تکمیلی پتروشیمی استان خوزستان در حالی برگزار شد که گرما و شرجی طاقت فرسای ماهشهر درست همزمان با حضور میهمانان در همایش، رسم میهمان نوازی را به جا آورد و از گرما و رطوب خود به شدت و به یکباره کاست.
این همایش با حضور بیش از 400 نفر از دست اندرکاران صنایع پتروشیمی اعم از سرمایه گذاران داخلی و خارجی، مدیران، کارشناسان این حوزه به میزبانی سازمان منطقه ویژه اقتصادی پترشیمی برگزار شد.
عقد 2 قرارداد همکاری در زمینه صنایع تکمیلی پتروشیمی با کشورهای ترکیه و کره جنوبی، برگزاری چهار پنل تخصصی با مباحث مربوط به مطالعات امکان سنجی تامین خوراک، معرفی شرکتهای تخصصی و پتانسیل ها و زیرساختهای موجود کشور، معرفی نمونه های موفق سرمایه گذاری در صنایع تکمیلی منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر و فرصتهای جدید سرمایه گذاری در این منطقه و روشهای تامین منابع مالی در سرمایه گذاری خارجی در کنار برگزاری نمایشگاه جانبی از فعالیتها و محصولات چند شرکت مرتبط با حوزه ی پتروشیمی از دیگر برنامه های این همایش 2 روزه بود.
رحیمی، معاون اول رئیس جمهور بالاترین مقام مسئولی بود که در مراسم افتتاحیه این همایش به ایراد سخنرانی پرداخت. وی با اطمینان بخشی از اثرات مفید برگزاری این همایش، یادآور شد: صنعت نفت ما با پیشینه ی 100 ساله تاکنون توانمندی های بسیاری از خود نشان داده؛ همچنین قابلیتهای کارشناسان و شرکتهای ایرانی در صنایع بالادستی و پایین دستی نفت نیز همواره زبانزد دست اندرکاران این صنعت بوده است.
وی افزود: هم اکنون به یمن برکت این فعالیتها و تحولاتی که رخ داده، صنعت نفت ما در خارج مرزها فعال است و صنعتگران ایرانی در پیشبرد امور نفت و گاز برخی از کشورهای هم جوار، نقش قابل توجهی ایفا می نمایند. این صنعت سهم عمده ای در اقتصاد کشور دارد و در صنایع بالادستی و پایین دستی دارای رشد قابل ملاحظه ای بوده و قادر است زمینه ساز رونق و محرک اقتصادی کشور باشد.
بررسی مجموعه ی صنایع عرضه کننده ی کالاهای حوزه ی نفت و محصولات و مشتقات نفتی که به عنوان مواد خام در صنایع پایین دستی کاربرد دارند، بیانگر آن است که بالندگی این صنعت می تواند در ارتقای بهره وری تولید کشور نقش اساسی ایفا نماید.
پتانسیل های کشور برای ایجاد صنایع تکمیلی پتروشیمی
از آنجا که خوزستان رتبه ی اول کشور از لحاظ منابع زیرزمینی نفت و گاز را داراست ایجاد مجتمع های پتروشیمی و پالایشگاهی می تواند بستر و زمینه فرصتهای شغلی مناسب و پایدار را ایجاد نماید. خوشبختانه با سرمایه گذاری های دولت نهم و دهم، زیرساختها و صنایع بالادست پتروشیمی آماده شده و اکنون زمان عطف توجه بیشتر به صنایع پایین دستی پتروشیمی با اشتغالزایی 14 برابری نسبت به صنایع بالادستی و ارزش افزوده بالا، فرا رسیده است.
به اعتقاد کارشناسان، سرمایه گذاری در صنایع پتروشیمی به دلایل مختلف از مزیتهای رقابتی و جاذبیت های غیر قابل انکاری برخوردار است. اولین عامل وجود ذخایر عظیم گازی است؛ جمهوری اسلامی ایران با وجود برخورداری از حدود 16 درصد ذخایر گاز جهان برای دهها سال خوراک و انرژی مورد نیاز صنایع گوناگون از جمله پتروشیمی را با اطمینان و قیمتی رقابتی در اختیار دارد.
عامل دوم، وجود نیروهای متخصص، جوان و کارآمد ایرانی است که برای مدیریت کلان پروژه ها تربیت شده اند، به عنوان یک سرمایه بزرگ و بی بدیل در اختیار کشور هستند. علاوه بر این، دسترسی سهل و آسان به آبهای بین المللی، رشد تقاضای داخلی، تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی، وجود زیرساختهای مناسب و امکانات فراوان در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی بخصوص در حوزه ی استراتژیک ماهشهر، از جمله عللی هستند که آینده ی درخشانی برای این صنعت رقم می زنند.
با توجه به این مزایا، دولت جمهوری اسلامی با تلاشهای بسیار نموده تا با اجرای سیاستهای اصل 44 قانون اساسی زمینه ی حضور بخش خصوصی در این صنعت فراهم شود. براثر این تلاشها به تدریج شرکت ملی صنایع پتروشیمی از حالت بنگاه داری خارج شده و به صورت یک سازمان حاکمیتی-توسعه ای درآمده است که هم اکنون سیاستگذاری توسعه پتروشیمی را بر عهده دارد.
با همت مسئولان و سرمایه گذاری های سالهای اخیر، ظرفیت نصب شده تولیدات پتروشیمی به 57 میلیون تن رسیده و سهم صادرات محصولات پتروشیمی از صادرات غیر نفتی به 37 درصد افزایش یافته است. علاوه بر این، صنعت پتروشیمی کشور برای اجرای 69 طرح جدید با ظرفیت سالانه 61 میلیون تن و سرمایه گذاری حدود 50 میلیارد دلار برنامه ریزی نموده است که مالکیت و مدیریت بخش اعظم این صنایع در اختیار بخش خصوصی کشور است.
ثمرات و برکات بی شمار ناشی از توسعه صنایع تکمیلی
با توجه به این اقدامات، دولت در سرمایه گذاری داخلی و خارجی در بخش پتروشیمی به طور جدی حمایت می کند. در حال حاضر در هر منطقه کشور به ویژه مناطق ویژه اقتصادی که شرایط توسعه ی صنعت در آنها فراهم است، مجوزها و مساعدتهای مورد نیاز ارائه می گردد. تنوعی از مزایا شامل اعطای زمین و تجهیزات، معافیتها و تخفیفهای مالیاتی، گمرکی و بیمه ای و مواردی از این دست جهت ایجاد انگیزه برای سرمایه گذاری فراهم گردیده است. در حال حاضر، ایران یکی از امن ترین کشورها برای سرمایه گذاری در بخش پتروشیمی است. دولت به علاقمندان سرمایه گذاری در این صنعت اطمینان می دهد که نهایت حمایت را از مشارکت بخش خصوصی داخلی و خارجی به عمل آورد. جمعیت 600 میلیونی کشورهای پیرامونی ایران می تواند بازار هدف مناسبی برای صدور کالاهای نهایی صنایع تکمیلی و پتروشیمی باشند که این امر باعث ثمرات و برکاتی از قبیل توسعه مناطق مرزی، افزایش ضریب امنیت مرزها، جلوگیری از مهاجرت به مناطق مرکزی و افزایش ارتباطات انسانی با کشورهای هم جوار می شود. همچنین صادرات محصولات با کیفیت در حوزه ی صنایع تکمیلی می تواند زمینه ی صدور پیام فرهنگی انقلاب اسلامی را فراهم آورد. اگر به گونه ای عمل شود که محصولات پتروشیمی تبدیل به محصولات نهایی شود و خام فروشی در این حوزه بنابه آنچه که مقام معظم رهبری فرمودند، اتفاق نیافتد، در افق 1404 بیش از 25 درصد جمعیت فعال کشور در زنجیره ی ارزش پتروشیمی دارای شغل پایدار خواهند بود که این یک نوید بزرگ برای آینده ی کشور است. همچنین سهم عمده ای در سرانه تولید ناخالص داخلی خواهد داشت.
در نهایت، تکمیل زنجیره ارزش پتروشیمی می تواند بهترین جایگزین برای صادرات نفت خام باشد. بی شک توسعه پتروشیمی علاوه بر تامین نیاز داخل، با تنوع بخشی به سبد صادرات، گامی برای رهایی از صادرات تک محصولی به شمار می رود و با توجه به ظرفیتهای عظیم کشور، توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی از مهمترین ارکان حماسه ی اقتصادی است.
و اما همایش
در این راستا برگزاری دومین همایش بین المللی فرصتهای سرمایه گذاری در صنایع تکمیلی و جهت دهی سیاستهای کلان در راستای تقویت و توسعه این صنایع معرفی می گردد. برپایی همایش های تخصصی صنایع تکمیلی پتروشیمی بستر مناسبی است تا بازیگران و تاثیرگذاران این عرصه یکبار دیگر گرد هم آیند تا با تبادل نظر و توسعه در این حوزه و شناخت فرصتها و ظرفیتهای موجود همدیگر را یاری رسانند.
امید ما این است که با همکاری عزیزان دست اندرکار صنعت ارزش آفرین پتروشیمی، توسعه صنعتی کشور بیش از پیش تحقق یابد.
رحیمی در پایان ضمن تقدیر از تلاشها و فعالیتهای مجموعه ی استانداری خوزستان و شرکت ملی صنایع پتروشیمی و تمامی سرمایه گذاران و دست اندرکاران توسعه و رشد صنایع تکمیلی پتروشیمی در اجرای نقشهای موثر و مفیدی که در خدمتگذاری به صنعت پتروشیمی داشته اند، از ایشان خواست که تمام گفته های خود، که خواسته ی تمامی مردم و دولتمردان ایران است را در اولین فرصت ممکن اجرایی کنند.
رحیمی در ادامه اظهار کرد: در این راه دولت هر آنچه را که بتواند در اختیار شما می گذارد تا بتوانید هر چه بیشتر از خام فروشی فاصله گرفته و اشتغال مورد نظر را ایجاد کنید. صنعت پتروشیمی از سالهای گذشته از کشور شکل گرفته و در حال رسیدن به یک خیز جدید است که سرعت آن را دو چندان خواهد کرد. وی اظهار امیدواری کرد که این روند در دولتهای آینده با سرعت بیشتری پیگیری شود تا به تمامی اهداف و مقاصد این نهضت برسیم.
جایگاه آینده ی ایران در علم و صنعت
ما الان یاد گرفته ایم که چگونه می توان از یوغ گرفتاری به فروش نفت به آرامش و آسایش برسیم و اکنون این نوید را گرفته ایم که می شود بدون دلارهای حاصل از صادرات نفت، ارز خارجی مورد نیاز کشور را از صادرات غیر نفتی تامین کنیم.
تردید ندارم اگر موانعی که قدرتهای ظالم به بهانه ی تحریم بر سر راه ما گذاشتند نبود، ما سال 91 قطعا به صادرات غیر نفتی 70 میلیارد دلار می رسیدیم. تحریم های جمهوری اسلامی به خاطر انرژی هسته ای و فناوری هایی که بدست ما آمده شکل نگرفت، بلکه آنها خواستند این کشور را از جمیع جهات، که در عرصه های مختلف علمی با پیشرفت و با شگفتی مواجه شد، متوقف کنند و البته که این روند توقف پذیر نیست. وقتی توسعه در مغز متخصصین، جوانان و مردم ایران رخ داد کسی نمی تواند جلوی آنرا بگیرد. این همان اتفاقی است که در صنعت پتروشیمی ما هم اتفاق افتاده است و لذا این صنعت توقف پذیر نیست.
در سال 2018 جایگاه علمی ایران قطعا تک رقمی خواهد بود و جایگاههای موجود دگرگون خواهد شد. براساس پیش بینی های به عمل آمده آمریکا که هم اکنون که در مقام نخست علمی قرار دارد به پایین تر از چین سقوط خواهد کرد و ایران از جایگاه 2 رقمی کنونی به یکی از رتبه های تک رقمی صعود می کند.
زمانی کارشناسان در بحث های خود مطرح می کردند که نسبت به برخی کشورهای پیشرفته حدود 70 سال عقب هستیم؛ اما امروز چنین نیست. ما حرکت را آغاز کردیم و حرکت، حرکت زاست و سرعت را تصاعدی بالا می برد. از آنجا که کشورهای دیگر نیز در حرکتند ما باید سرعت پیشرفت خود را بیشتر کنیم تا بتوانیم به آنها رسیده و از آنها پیشی بگیریم.
امسال ضریب خام فروشی از مرز 50-50 عبور می کند
پیش از سخنان رحیمی، معاون اول رئیس جمهور، مهندس بیات، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی در جمع میهمانان دومین همایش بین المللی معرفی فرصتهای سرمایه گذاری صنایع تکمیلی پتروشیمی استان خوزستان به ایراد سخن پرداخت.
عبدالحسین بیات سخنان خود را با نقل قولی از مقام معظم رهبری دامت برکاته آغاز کرد: «... آرزوى واقعى من این است که ما در چاههاى نفت را ببندیم و اقتصاد خود را براساس کالا‌ها و محصولات غیر نفتى بنیاد نهیم؛ .... روزى باید این کار بشود و آن روز، روزى است که ملت ایران بدون این‌که سرمایه‌هاى خود را مفت و مجّانى به دست کسانى بدهدکه باکمال خباثت ازثروت ملى کشورها استفاده مى‌کنند، با تکیه بر امکانات ذاتى، روى پاى خودش بایستد...»
وی تاکید کرد که صنعت نفت ما هم در بخش گاز، هم در بخش نفت و هم در بخش پتروشیمی هنوز گرفتار خام فروشی است و علی رغم تلاشهای انجام شده در صنعت پتروشیمی هنوز شاهد بیش از 50 درصد خام فروشی در این صنعت هستیم.
وی تشریح کرد: سال گذشته کل محصولات قابل فروش پتروشیمی 29 و 1 دهم میلیون تن بود. این این مقدار 15 و 8 دهم میلیون تن معادل 52 درصد صادر شد و تنها 13 و 3 دهم میلیون تن معادل 48 درصد میزان محصولات قابل فروش داخل کشور جذب شد و اگر بنا را بر این بگذاریم که هر آنچه که تولید می کنیم به کالای نهایی تبدیل کنیم، هنوز ما ضریب خام فروشی ما بیش از 50 درصد است.
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی از پیش بینی برنامه ی سال جاری گفت و تشریح کرد: براساس برنامه ی سال 92 بایستی 36 و نیم میلیون تن فروش کل داشته باشیم که پیش بینی می شود از این میزان 17 و 5 دهم میلیون تن معادل 48 درصد به اجبار صادرات می شود. چرا که صنایع تکمیلی و توسعه یافته ی کشور هنوز ظرفیت جذب تمام تولیدات صنایع بالادستی را ندارد. بر اساس این برنامه فروش داخلی ما در پایان سال به 19 میلیون تن می رسد که معادل 52 درصد از کل است و با احتساب این برنامه ضریب خام فروشی 4 درصد کاهش می بابد و از مرز 50-50 عبور کنیم.
ما توسط صنایع بالادست پتروشیمی رو به توسعه هستیم و تاکنون ظرفیت 60 میلیون تن تولید سالانه را در کشور داریم که تا پایان برنامه پنجم به مرز 100 میلیون تن خواهیم رسید. اما سوال اینجاست که راهکار اساسی چیست؟ شکی در این نیست که راهکار خروج از خام فروشی محصولات پتروشیمی که مصداق تحقق حماسه اقتصادی این است که در همه ی بخشهای کشور مخصوصا در حوزه پتروشیمی توسعه صنایع تکمیلی را با یک رویکرد نهضت ملی شروع کنیم. اگر 2 درصد 2 درصد پیشروی کنیم، برای حذف کامل خام فروشی باید زمان زیادی را صرف کنیم و در این زمان ارزش افزوده ای که متعلق به مردم کشور است از دستمان خواهد رفت.
چرا باید صنایع پایین دست در کشور توسعه یابند؟
صنایع تکمیلی بهترین جایگزین صادرات نفت ماست. ما می توانیم تعهد کنیم که اگر بتوانیم 100 درصد محصول صنایع بالادستی را به مصرف داخلی رسانده و محصول نهایی آن را صادر کنیم، ارز مورد نیاز کشور به جای صادرات نفت از صنایع تکمیلی پتروشیمی حاصل خواهد شد. جالب اینجاست این پتانسیل فقط در پتروشیمی نهفته نیست بلکه در تمامی صنایع اگر بتوانیم زنجیره های ارزش افزوده ی نیمه تمام را کامل کنیم، همین تاثیر را شاهد خواهیم بود.
11 صنعت مهم در کشور به صرفا حوزه ی پتروشیمی وابسته هستند و از پس توسعه پتروشیمی آنها هم توسعه پیدا می کنند که از آن جمله می توان به صنایع پلاستیک، لاستیک و تایر، کامپوزیتها و رنگ و رزین و چسب، صنایع الیاف و نساجی، مواد شیمیایی و حلالها، داروسازی، شوینده ها، آرایشی و بهداشتی، بازیافت ها و کودهای شیمیایی، سموم و آفت کش ها اشاره کرد که ادامه ی زندگی انسان امروزی بدون آنها امکان ندارد.
نرخ بالای بازدهی اقتصادی و نرخ بسیار بالاتر بازگشت سرمایه، ایجاد ارزش افزوده ی بالا، نیاز کم به سرمایه گذاری و سرمایه در گردش کمتر، سرعت بالای تامین منابع مالی، زود بازده بودن طرح ها و اشتغالزایی بین 10 تا 50 برابر نسبت به صنایع بالادستی خود از مهمترین مزایای حوزه صنایع تکمیلی پتروشیمی نسبت به سایر صنایع است.
راه اندازی نهضت مبارزه با بیکاری و اشتغالزایی گسترده در حوزه ی پتروشیمی از پتانسیل های دیگر صنایع تکمیلی این صنعت است. براساس نظر کارشناسان برای ایجاد هر شغل در صنایع بالادستی پتروشیمی بایستی 940 هزار دلار سرمایه گذاری کرد در صورتی که نیاز سرمایه ای برای ایجاد یک شغل در صنایع تکمیلی آن تنها 21 هزار دلار است که بیش از 40 برابر ارزانتر است.
از نظر ایجاد ارزش افزوده در بخش بالادستی 300 میلیون دلار به ازای فروش یک میلیون تن محصول درآمد داریم اما در بخش صنایع تکمیلی این میزان 670 میلیون دلار است که بیش از 2 برابر می تواند برای کشور درآمد زایی داشته باشد. نرخ بازگشت سرمایه در بخش بالادستی حداکثر 12 تا 15 درصد است ولی در بخش تکمیلی بین 30 تا 35 درصد است.
به اعتقاد ما در اکثر جاهای کشور صنایع تکمیلی قابل استقرارند. ماهشهر زمین بسیار فراوان، آب کافی، برق پایدار، یوتیلیتی مناسب و زیرساختهای دیگر در حد وفور وجود دارد همچنین در عسلویه، سرخس، در کنار تمامی پتروشیمی های روی خط لوله اتیلن غرب و مرکز و در تمامی نقاطی که چرخه های تخصصی پتروشیمی وجود دارند این شرایط کمابیش برقرار است.
چالشی به نام هدر رفت زمان
در سال 89 ریاست جمهور 3 وزارت خانه نفت، کشور و صنعت، معدن و تجارت را مکلف به توسعه صنایع تکمیلی کرد؛ اما نقش وزارت نفت نمی تواند بیش از این باشد که از محل تولیدات پتروشیمی فرصتهای سرمایه گذاری را شناسایی و در اختیار 2 وزارتخانه ی دیگر قرار دهد. وزارت نفت به تنهایی بیش از این توانایی ادامه ی کار را ندارد. در همین راستا، تاکنون 100 فرصت شغلی با محوریت صادرات و بیش از صدها فرصت شغلی در داخل محقق شده و بانک اطلاعاتی خوبی در این زمینه تهیه شده است. مطالعات آمایش سرزمین در این خصوص آغاز و یک برنامه ی راهبردی توسعه صنایع تکمیلی را شروع کرده ایم که امیدواریم بتوانیم تدوین آنرا نهایی نموده و جهت تصویب و ابلاغ به دولت ارسال کنیم. تفاهم نامه هایی با وزارت صنعت، معدن و تجارت پیش بینی شده و هماهنگی هایی نیز با سازمان سرمایه گذاری و کمکهای فنی و اقتصادی ایران صورت پذیرفته اما گستردگی مباحث و توزیع شدن فعالیتها بین سازمانها و وزارتخانه های گوناگون تحقق هدف را زمانبر می کند.
... و پیشنهادات مهم پتروشیمی
پیشنهاد ما این است که یک معاونت مستقل تحت عنوان و با هدف توسعه صنایع تکمیلی کشور مستقیما زیر نظر ریاست محترم جمهور تشکیل شود و احتمام ویژه ای در این بخش انجام شود. پیشنهاد بعدی ما این است که سالانه حداقل 10 درصد از منابع صندوق توسعه ی ملی در اختیار این بخش باشد تا سرعت در این بخش افزایش یابد. بعلاوه برای شهرکهای تخصصی و سرمایه گذاران مجوز صادر شود تا بتوانند با پتروشیمی ها قراردادهای تامین مواد اولیه بلند مدت مستقیم منعقد کنند.