مشبک کاری چاه‌های نفتی و گازی ایران از دیرباز توسط شرکت‌های غیر ایرانی انجام می‌گرفت، اما آغاز تحریم‌ها علیه صنعت نفت کشورمان موجب شد تا سوالاتی برای رفع آثار منفی قطع این همکاری‌ها مطرح شود، من‌جمله اینکه آیا انجام این عملیات توسط شرکت‌های بزرگ چند ملیتی تنها ساز و کار این مهم است؟ آیا این شرکت‌ها همواره بهترین روش‌ها را برای انجام این عملیات به کار می‌بندند؟ حالا که امکان استفاده از این مجموعه‌ها فراهم نیست، چه سرنوشتی در انتظار میادین نفتی و گازی ایران است؟
مدیر اسبق شرکت ملی نفت ایران وابستگی صنایع شهید ستاری به سازمان‌های دولتی و رویکرد متفاوت این نوع سازمان‌ها در مقایسه با نهادهای خصوصی و رقابت پذیر را از دیگر مشکلات همکاری می‌داند و می‌گوید: «مجموعه فن‌آوران پارسیان در تلاش است تا با برخوردی خصوصی و رقابت‌پذیر به عنوان یک سازمان واسطه این مشکل را برطرف سازد.»
تبدیل تحریم به فرصت
مهندس مهدی میرمعزی، مدیرعامل اسبق شرکت ملی نفت ایران در توضیح موانعی که به عنوان یک فعال عملیات مشبک کاری در زمینه استفاده از محصولات تولید داخل پشت سر گذاشته گفت: متاسفانه به تبع تحریم‌های موجود امکان انجام تست‌های معروف بین‌المللی و برقراری استانداردهای مربوطه جهانی را در ایران نداریم، اما به خوبی می‌دانیم مدیران و مهندسین مجموعه شهید ستاری تلاش دارند با شبیه‌سازی این آزمایشات در داخل کشور این مشکل را تا حد امکان مرتفع سازند.
عملیات مشبک کاری به‌خصوص در میدان مشترک پارس جنوبی در گذشته تنها توسط یک شرکت خارجی انجام می‌شد که البته با قیمت‌های بسیار بالایی نیز این خدمات به کارفرمایان ایرانی ارائه می‌شد، گاه این خدمات به چندین برابر قیمت‌هایی که همین شرکت خدمات را به عمان یا قطر ارائه می‌کرد به کارفرمایان ایرانی ارائه می‌شد و طبعا طرف ایرانی نیز به دلیل تحریم‌های یک‌طرفه تحمیل شده به کشورمان راهی جز قبول این قیمت‌ها نداشت، در نهایت نیز این شرکت با شدت گرفتن تحریم‌ها کشور را ترک کرد. در این میان شرکت پترودانیال اقدام به ارائه این خدمات با قیمت‌هایی بسیار پایین‌تر و با استفاده از مواد ناریه تولید شده در صنایع شهید ستاری کرد که بسیار هم موفق بوده است. در این زمینه همچنین نیاز به پشتیبانی مدیران اجرایی شرکت‌های کارفرما نیز به شدت احساس می‌شود، به نحوی که کارفرمایانی که از منافع دریافت خدمات با کیفیت مطلوب و با قیمت‌های بسیار پایین‌تر از نمونه خارجی برخوردار می‌شوند خود نیز با نگاهی مسوولانه و ملی باید شرایطی را فراهم کنند که شرکت‌های خدمات‌دهنده داخلی احساس امنیت بیشتری کنند، فرصت‌های بیشتری در اختیار آنان قرار گیرد تا بتوانند نیازهای متنوع کارفرمایان ایرانی را به خدمات مشبک کاری تامین نماید.
میرمعزی افزود: به جهت ایجاد ساختار حرفه‌ای‌تر در خصوص فرآیند تامین نیاز صنعت نفت، کنسرسیوم سه جانبه‌ای متشکل از صنایع شهید ستاری، شرکت پترودانیال کیش و شرکت فن‌آوران پارسیان نسبت به طراحی مدلی جدید در صنعت نفت کشور اقدام کرده و هر یک از اعضای این مشارکت با تقبل نقشی محوری در این زمینه به‌صورت قطع به یقین زمینه رقابت با شرکت‌های مطرح بین‌المللی را به‌صورت کامل فراهم کرده‌اند.
ویژگی اصلی ساختار جدید ایجاد شده تکمیل زنجیره ارزش مورد نیاز صنعت نفت است که در حال تبدیل شدن به یک مزیت رقابتی است.
او درخصوص امکانات مجموعه پترودانیال توضیح داد: شرکت پترو دانیال کیش از شرکت‌های زیر مجموعه شرکت گسترش انرژی پاسارگاد است که در زمینه سرویس‌های چاه آزمایی، کردارگیری و مشبک‌کاری میادین مختلف نفتی از جمله پارس جنوبی فعال است. این مجموعه از مدیرانی با پیشینه فعالیت در شرکت‌های خدماتی و نفتی داخلی و خارجی بهره می‌برد و کادر عملیاتی آن عمدتا پرسنل با تجربه در زمینه عملیات خدمات چاه در شرکت‌های چند ملیتی است. رئیس هیات مدیره پترودانیال در خصوص آینده عملیات مشبک‌کاری در ایران خاطرنشان کرد: در حال حاضر کارشناسان ما با تکیه بر تجربه بین‌المللی و دانش خود در زمینه عملیات مشبک کاری، همکاری نزدیکی با بخش طراحی تولید این اقلام جهت انجام تست‌های متفاوت روی محصولات تولید داخل و محصولات شرکت‌های تولیدکننده خارجی را شروع کرده‌اند و هدف اصلی این آزمایش‌ها معرفی یک یا چند سیستم مشبک کاری جدید و قابل اعتماد جهت انجام عملیات در میدان‌های مختلف کشور بالاخص میدان گازی پارس جنوبی است.
مدیر عامل اسبق شرکت ملی نفت ایران در خاتمه گفت: در مجموع به نظر می‌رسد کنار هم قرار گرفتن امکانات تخصصی، سابقه و توانمندی مجموعه کنسرسیوم بتواند عملیات موفقیت‌آمیز مشبک کاری در کشور را به صورت پیوسته و با کیفیت مطلوب به انجام برساند.
رفع چالش بزرگ میادین نفتی
قائم‌مقام سازمان صنایع دفاع ایران در این مورد می‌گوید: «تجربه گذشته نشان می‌دهد تحریم‌ها همواره موجب ابتکارات نو و خلاقانه مدیران کشور شده و این تجربه موفق را ما از زمان جنگ تحمیلی داشته ایم و مقام معظم رهبری نیز همواره فرموده‌اند، تحریم‌ها موجب شکوفایی توان کشور گردیده است. این موضوع هم در بخش صنعت نظامی و هم در بخش صنعت غیرنظامی کشور بارها و بارها به اثبات رسیده است.»
او با توضیح سابقه و روند تولید اقلام مشبک کاری در سازمان صنایع دفاع (صنایع شهید ستاری) با اعلام اطمینان از کیفیت و ظرفیت تولید داخل که مورد توجه شرکت‌های خدمات دهنده چاه‌های نفتی در عملیات خشکی قرار گرفته است، حذف پروسه زمان بر واردات و همچنین قیمت‌های رقابتی را در این حوزه یک مزیت نسبی در امر برنامه‌ریزی انجام فعالیت برای شرکت‌هایی که این نوع از سرویس و خدمات را ارائه می‌دهند می‌داند و می‌گوید: تنها مانع پیش روی تولیدکنندگان داخلی، مشکلات اجرایی در حوزه قوانین و مقررات، مسائل بانکی و مدیریتی است که در صنایع شهید ستاری به عنوان تنها تولیدکننده ایرانی اقلام عملیات مشبک کاری چاه‌های نفتی و گازی ایران تا حد بسیار زیادی کاهش یافته و با برنامه ریزی صورت گرفته و سازماندهی جدید ایجاد شده با قاطعیت می‌توان اظهار کرد که در این حوزه دیگر به هیچ وجه نیازی به تولیدکنندگان خارجی نبوده و ما آماده صادرات نیز هستیم.
طاهر رحیمی، قائم‌مقام سازمان صنایع دفاع ایران در این خصوص به «دنیای اقتصاد» گفت: دغدغه بهسازی اداره میادین نفتی و گازی در کنار شرایط کنونی کشور با در نظر گرفتن امکانات محدود پیش رو به چالشی بزرگ برای مدیران صنعت نفت ایران تبدیل شده و این امر موجب شد استفاده از راه‌های جدید و ابزار‌هایی که قبلا به دلایل متفاوت مورد توجه قرار نمی‌گرفت به‌صورت جدی مورد باز نگری قرار گیرد.
رحیمی یادآور شد: تجربه گذشته نشان می‌دهد برخی از محدودیت‌های پیش آمده در یک برهه زمانی در کشور در اثر خروج شرکت‌های خارجی فعال در صنعت نفت ایران موجب شد تا مدیران خلاق، با فکری جدید و ابتکاری نو به مبارزه با شرایط تحریم برخواسته و با طراحی راه‌های جایگزین به‌گونه‌ای برنامه ریزی کنند که حتی با بازگشت شرایط قبلی نیز این راه در کنار راه‌های احتمالی جدید فرآیند مناسب‌تری برای اداره میادین نفتی و گازی فراهم کند.
قائم‌مقام سازمان صنایع دفاع ایران با اشاره به اینکه صنایع شهید ستاری تنها تولیدکننده مواد ناریه مشبک کاری در ایران است و توانسته به عنوان نخستین شرکت ایرانی تولید وسایل مشبک‌کاری با استانداردهای روز دنیا محصولات خود را تولید و تحویل نماید، گفت: صنایع شهید ستاری با بهره گیری از دانش طراحی، دستگاه‌ها و تجهیزات مدرن، تولیدکننده اقلام مشبک کاری، گلوله‌ها و محصولات مرتبط است که با بهره‌گیری از نیروی انسانی متخصص و با تجربه خود در بخش‌های مختلف صنعت نفت و گاز مشغول فعالیت است.
رحیمی درخصوص اقدامات کنونی عملیات مشبک کاری در میادین نفتی توضیح داد: تمام محصولات ساخته شده مانند فتیله، کپسول انفجاری و انواع گلوله و متعلقات آن در صنایع شهید ستاری طراحی و تولید شده و در حال حاضر تامین‌کننده کل نیاز کشور به این حوزه از محصولات است.
وی با بیان اینکه صنایع شهید ستاری سعی کرده است با رویکرد مشتری مدارانه در حوزه تولید اقلام مورد نیاز عملیات مشبک کاری گام بردارد، در ادامه گفت: موانع و مشکلات عملیات مشبک کاری و نتایج این عملیات در تعاملات با شرکت‌های سرویس‌دهنده در این صنعت همواره مورد بررسی قرار گرفته و سپس از این نتایج در گام‌های بعدی جهت برطرف کردن موانع و استفاده بهینه از تجهیزات استفاده می‌گردد.
رحیمی درپاسخ به پرسش «دنیای اقتصاد» مبنی براینکه «آیا کیفیت و ظرفیت تولیدات صنایع شهید ستاری پاسخگوی نیازهای مشبک کاری میادین گازی و نفتی ایران است؟، متذکر شد: این شرکت پس از سال‌ها تجربه در تولید گلوله‌های مشبک کاری، بوستر، چاشنی و فتیله انفجاری مربوطه از چند سال پیش سطح کیفیت محصولات خود را به سطح استانداردهای بین‌المللی رسانده و در حال حاضر مدعی پیشی گرفتن از رقبای اصلی بین‌المللی هستیم و این افزایش کیفیت باعث گردیده است به میزان قابل قبولی ریسک عملیاتی کاهش پیدا کرده و رضایت مشتریان را نیز به همراه
داشته باشد.
وی افزود: هرچند در طول این سال‌ها محصولات تولیدی صنایع شهید ستاری بدون مشکل در عملیات مورد استفاده قرار گرفته اما گاه عملیات از مشکلات اجرایی و مدیریتی دیگری لطمه دیده و در نتیجه بازدهی کل سیستم کاهش یافته است.
رحیمی یادآورشد: در سال‌های اخیر صنایع شهید ستاری با رویکردی جدید و مدیریتی متفاوت با هدف ارتقای بازار پیش روی خود به تولید مواد ناریه مشبک کاری پرداخته و نه تنها کیفیت مواد تولیدی افزایش یافته بلکه روش برخورد این مجموعه با اشکالات احتمالی روشی تحلیلی و بسیار موثرتر از گذشته است.
قائم‌مقام سازمان صنایع دفاع ایران خاطرنشان کرد: تولیدات صنایع شهید ستاری تاکنون در شرایط مختلف و در بسیاری از میادین خشکی و اخیرا در میادین دریایی هیدروکربوری کشور به صورت موفقیت آمیز توسط پیمانکاران ایرانی مثل شرکت ملی حفاری و شرکت پترودانیال استفاده شده و نتایج و آثار مثبتی داشته است.
رحیمی تاکید کرد: در زمینه توانایی تولید بر این باوریم که با برنامه ریزی موثر و مدیریت صحیح منابع، می‌توانیم پاسخگوی نیازهای مشبک کاری داخل کشور باشیم و در آینده نزدیک حتی برای صادرات محصولات مشبک کاری به خارج کشور نیز برنامه‌ریزی کرده‌ایم. وی درخصوص موانع پیش روی عملیات تولید مشبک کاری در میادین نفت و گاز کشورمان گفت: عدم دسترسی به مواد اولیه تولید شده در کشورهای تحریم‌کننده ایران به هیچ وجه نتوانسته است مانع گردد و ما توانسته‌ایم این محدودیت را برطرف کنیم.
وی درپاسخ به پرسش دیگر «دنیای اقتصاد» مبنی بر اینکه «در مقایسه با محصولات با کیفیت شرکت‌های رده اول جهان که پیش از این در میادین نفتی و گازی ایران فعال بوده اند، آیا مزیت نسبی برای صنایع شهید ستاری وجود دارد، یا به عبارتی آیا پس از پایان تحریم‌ها صنایع شهید ستاری حرفی برای گفتن در صنایع نفت و گاز ایران خواهد داشت؟» توضیح داد: استفاده از محصولات صنایع شهید ستاری با توجه به ماهیت بومی آن در مقایسه با سایر تولیدکنندگان این محصول، کیفیت تولیدات، قیمت‌های رقابتی و زمان‌بندی تولید و برنامه‌ریزی حمل، امکان ارسال فوری این مواد به میادین گازی و نفتی وجود داشته و عدم نیاز به عملیات بسیار زمان‌بر صادرات و واردات این نوع محصولات به همراه اخذ مجوزهای مربوطه یک استراتژی منطقی در داخل کشور و برای مسوولان و دست اندرکاران امر تلقی می‌شود.
وی ادامه داد: همچنین با توجه به حضور کلیه عوامل تولید در داخل کشور و ارزیابی سریع نتایج هم اکنون امکان خدمات رسانی سریع به پروژه‌هایی که دچار مشکل شده‌اند وجود دارد و در نهایت امکان تولید و طراحی هر نمونه از مواد ناریه درخواستی برای شرکت‌های مشبک کار ایرانی به برگ برنده‌ای در این زمینه تبدیل شده است.
مدیرعامل شرکت فن آوران پارسیان نیز در ادامه به لزوم ایجاد ساختارهای مشارکتی تخصصی در صنعت نفت خصوصا در بخش‌هایی که شرکت‌های خارجی با ایجاد زنجیره تامین توانسته بودند سهم اصلی بازار را در اختیار داشته و اجازه حضور به رقیبان داخلی ندهند، اشاره کرد، «ساختار ایجاد شده بین این سه مجموعه به کارفرمایان این اجازه را می‌دهد که بتوانند با برنامه‌ریزی بهتر و مبتنی بر نیاز صنعت نفت استفاده حداکثری از توان داخلی را در دستور کار خود قرار دهند. یکی از وظایف اصلی که در این ساختار بر عهده شرکت فن آوران پارسیان قرار گرفته است توسعه عمق ساخت داخل در زنجیره تامین و زنجیره ارزش این فعالیت تخصصی در صنعت نفت است که بر اساس راهبردهای کنسرسیوم در دست اجرا و اقدام است
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد