تکاپوی پسا تحریمی در بزرگترین بندر تجاری کشور

به گزارش فرینا، در این گزارش که در شماره دوشنبه 16 فروردین 1395 خورشیدی به قلم علیرضا کافی انتشار یافت، می خوانیم: تکاپو در بزرگ ترین بندر کشور کاملا به چشم می آید. نشانه های روشن برداشته شدن تحریم ها را این جا در هزار و 501کیلومتری پایتخت به خوبی می توان حس کرد. روزهایی پرکار برای بندر شهید رجایی درشهر بندر عباس که بر اساس آمار گمرک بیش از 60درصد از بار تجاری وارداتی و صادراتی کشور از آن جا به جا می شود. بندر شهید رجایی این روزها پر کار است و پر تکاپو. هفتادو نهمین بندر دنیا خود را برای روزهای بعد از تحریم آماده می کند تا به روزهای قبل از تحریم که رتبه چهل و چهارم را در دنیا در اختیار داشت بازگردد و بازهم میزبان خطوط بین المللی کشتیرانی شود.
چند روزی به پایان سال 94بیشتر نمانده بود که راهی منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی به عنوان بزرگ ترین بندر بازرگانی ایران و دروازه طلایی اقتصاد کشور می شویم. بندری که به دلیل موقعیت منحصر به فرد جغرافیایی اش و قرار گرفتن آن در مرکز راهگذر ترانزیتی شمال به جنوب و واقع شدن در جوار مهم ترین تنگه دریایی جهان(تنگه هرمز) با تردد سالانه 50 هزار فروند کشتی اهمیت به سزایی در تعاملات تجاری دنیا و منطقه دارد.

ترافیک بازدید شرکت های خارجی در بندر
اگرچه تحریم های اقتصادی طی سال های گذشته پای بسیاری از شرکت ها و خطوط بین المللی کشتیرانی را از این بندر بزرگ بریده بود اما وقتی وارد مجموعه بندری شهید رجایی می شویم ترافیک بازدید شرکت های خارجی و نمایندگان خطوط کشتیرانی بین المللی در بندر آن قدر زیاد است که باید برای بازدید از بندر ساعتی را منتظر بمانیم.
آن گونه که دکتر بهزاد الصفی مشاور مدیر کل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان می گوید پیش از تحریم های اقتصادی33 خط بین المللی کشتیرانی با بندر شهید رجایی در ارتباط بوده اند و کشتی های کانتینری، فله بر و نفت کش این شرکت ها در بندر شهید رجایی پهلو می گرفته اند. شرکت هایی که با شروع تحریم های اقتصادی به کلی از همکاری با بندر شهید رجایی پا پس کشیدند و اکنون با تغییر شرایط رایزنی هایشان را برای شروع همکاری دوباره آغاز کرده اند.
برای بازدید از بندر راهی محوطه بندرگاهی و اسکله های کانتینری، فله و نفتی می شویم. در ورودی بندر صف طویلی از کامیون ها و تریلرها برای باسکول شدن در انتظارند .مهندس ابراهیم ایدنی مدیر کل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان در حین بازدید اشاره ای نیز به وضعیت استراتژیک بندر شهید رجایی می کند و می گوید: بندر شهید رجایی در دروازه ورودی خلیج فارس و دهانه تنگه هرمز واقع شده و به عنوان منطقه جغرافیایی ویژه ای در صنعت حمل و نقل دریایی جهان محسوب می شود.
بندر شهید رجایی به علت فاصله کوتاه از مسیر اصلی تردد بین قاره ای کشتی ها، با قرار گرفتن در محل تلاقی راهگذر ترانزیتی شمال – جنوب، مهم ترین دروازه واردات و صادرات جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود. درشرایطی که بیش از 90 درصد جابه جایی محموله های تجاری کشور از طریق حمل و نقل دریایی صورت می گیرد، بندر شهید رجایی به تنهایی عهده دار بیش از 53 درصد حجم کل این مبادلات در زمینه ترانزیت، واردات، صادرات و سایر فعالیت های بندری است و تاثیرگذاری ویژه ای در اقتصاد منطقه دارد. منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی در وضعیت فعلی 2400 هکتار وسعت دارد که در این اراضی، 220 هکتار محوطه بارانداز و 24 هکتار انبار مسقف احداث شده است. این مجموعه عظیم بندری در نقطه مرکزی نوار ساحلی جنوب کشور و در استان هرمزگان (با بیش از دو هزار و 200 کیلومتر نوار ساحلی) واقع شده، که به واسطه قرار داشتن در جوار صنایع بزرگ این استان و همچنین برخورداری از زیرساخت ها و روش های مختلف حمل و نقل و اتصال به شبکه بین المللی راه آهن و جاده تاریخی ابریشم، نقشی کلیدی را در صنعت حمل و نقل کشور ایفا می کند.

نگاه به آینده
«ایدنی» آینده روشنی برای بندر عباس و بندرشهید رجایی متصور است به نحوی که قرار است در بازه زمانی 2020تا 2030میلادی ظرفیت این بندر به 20میلیون TEU ( هر تی ای یو معادل یک کانتینر 20فوتی است)افزایش پیدا کند و با اجرای پنج حوضچه جدید و احداث بیش از 12هزار متر اسکله در 39پست به جایگاهی ویژه در منطقه دست یابد.
در ادامه گشت و گذارمان در محوطه بندری به پایانه های کانتینری می رویم.محوطه بزرگ با اسکله های عظیم وماشین آلات غول پیکر مهندس ایدنی کاربری اصلی این بندر را کانتینری می داند که به دلیل وسعت کار استفاده های دیگری مانند جابه جایی کالاهای فله نیز از آن انجام می شود. دور زدن در پایانه های شماره یک و دو کانتینری آن هم با خودرو چند دقیقه ای زمان می برد. پایانه هایی که به گفته مدیر کل بنادر و دریانوردی هرمزگان مساحتی حدود 91هکتار دارد و می تواند سالانه تا سه میلیون و 300هزار TEUعملیات کانتینری داشته باشد.
پهلو گرفتن کشتی های غول پیکر کانتینر بر در بندر برای یک تازه وارد آن قدر جذاب است که چند دقیقه ای مبهوت تماشای آن ها شود. وقتی از ظرفیت استفاده شده بندر می پرسم دکتر الصفی می گوید: قبل از تحریم ها دو میلیون و 800هزار TEUکانتینر در این بندر جابه جا می شد و بندر شهید رجایی جایگاه 44را در بنادر دنیا به خود اختصاص داده بود اما با شروع تحریم ها و قطع ارتباط شرکت های کشتیرانی با ما، ظرفیت بندر در سال گذشته به یک میلیون و 700هزار TEUکاهش پیدا کرد و از رتبه 44به رتبه 79در سطح دنیا تنزل پیدا کردیم.
در ادامه سری هم به فاز سه کانتینری می زنیم که با سرعت در حال ساخت است. فازی که قرار است تا دوسال آینده بهره برداری برسد و ظرفیت این بندر از سه ونیم میلیون کانتینر در سال به هشت میلیون کانتینر افزایش دهد.
بندر شهید رجایی تنها یک بندر کانتینری نیست. این جا از هر دست کالا حتی کالاهای فله مانند سنگ های معدنی و... نیز بر روی کشتی ها بارگیری و تخلیه می شوند.
مهندس «ایدنی» می گوید: پایانه های کالای متفرقه بیش از 40 هکتار وسعت دارد و علاوه بر محوطه های بارانداز آسفالته، شش باب انبار مسقف در مجموع به مساحت 53 هزار متر مربع به این بخش اختصاص یافته است. اینجا پایان کار نیست و بندر شهید رجایی پایانه مجزایی برای بارگیری و تخلیه غلات نیز در اختیار دارد. پایانه ای عظیم به مساحت 8.8هکتار که به گفته ایدنی قرار است در آینده یک سیلوی 100هزار تنی با مشارکت بخش خصوصی در مجاورت اسکله های تخلیه و بارگیری غلات ساخته شود.

ضرورت توسعه خطوط ریلی
یکی از نکات جالب این بندر خطوط در هم تنیده ریلی در آن است. حدود 53کیلومتر شبکه ریلی داخل بندر اسکله ها و باراندازهای بندر را به پایانه های ریلی متصل می کند تا امکان جابه جایی کالا از اسکله ها و باراندازها از طریق شبکه سراسری راه آهن میسر شود. دکتر الصفی توسعه خطوط ریلی را یکی از سیاست های اصلی این بندر در سال های آینده می داند و علت آن را هزینه کمتر حمل و نقل اعلام می کند. چرا که هر قطار می تواند به اندازه 200تا 300کامیون کانتینر حمل کند. او به ظرفیت فعلی خطوط راه آهن بندر اشاره می کند و می گوید: هم اکنون 15درصد از بار ورودی و خروجی از بندر توسط قطار جابه جا می شودکه برای رسیدن به استانداردهای بین المللی این رقم به 25درصد افزایش می یابد.
روغن پالم پر سر و صدا این جا تخلیه می شود. در حین صحبت های راهنما، خودرویمان از کنار کشتی بزرگی رد می شودکه محتویات آن از طریق لوله بزرگی درحال تخلیه به داخل انبار است. وقتی از محتویات این کشتی بزرگ می پرسم می گویند محتویات آن همان روغن پالم پر سر و صداست که چندی پیش در وزارت بهداشت و رسانه ها سر و صدای زیادی به پا کرده بود. مهندس ایدنی می گوید: بندر شهید رجایی سه پایانه برای تخلیه روغن نباتی دارد که ظرفیت آن به 350هزار تن می رسد و توسط بخش خصوصی ایجاد شده است.

سوخت رسانی به کشتی های خارجی تجارتی پر سود اما مغفول
در کنار بندر شهید رجایی و درست در منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی بندر دیگری به نام بندر نفتی خلیج فارس قرار دارد. در این بندر دو پست اسکله مخصوص کشتی های تانکر اقیانوس پیما در ضلع شرقی بندر واقع شده که از طریق خطوط لوله به مخازن نگهداری فراورده های تولیدی پالایشگاه نفت بندرعباس متصل است. اما آن چه جالب است و قابل توجه امکان جذب شرکت های سرمایه گذار برای حضور در بازار سوخت رسانی به کشتی های عبوری از تنگه هرمز یا همان «بانکرینگ» است.
کاری که هم اکنون انجام می شود اما بسیار محدود.الصفی در این باره می گوید: سالانه 50هزار کشتی از تنگه هرمز عبور می کنند که این خود ظرفیت بزرگی برای بانکرینگ در بندر خلیج فارس ایجاد می کند.
هشت سال پیش سهم ما از بانکرینگ بسیار محدود بود اما پس از ایجاد بندر خلیج فارس و ساخت مخازن سوخت با ظرفیت یک میلیون تن ،تقریبا 15درصد از سوخت رسانی به کشتی های منطقه توسط ما انجام می شود و متاسفانه85درصد بقیه همچنان در اختیار بندر فجریه امارات قرار دارد. ظرفیتی که می تواند در صورت استقبال بخش خصوصی به فرصت اقتصادی خوبی تبدیل شود.

ایجاد 2 تا 3 شغل به ازای عبور هر تن کالای ترانزیتی
در طول بازدید از بندر دیدن برخی ماشین آلات دست دوم و حتی نو در انبارهای موقت بندر توجه ام را جلب می کند. راهنمایی که همراهمان است می گوید: بخش عمده ای از این تجهیزات و ماشین آلات از این بندر به کشورهای دیگر ترانزیت می شوند و قرار نیست در داخل مصرف شوند.
دکتر الصفی مشاور مدیرکل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان برای تشریح بهتر نقش ترانزیت در اقتصاد کشور صحبت اش را با سهم فعالیت های دریایی درGDP ایران ادامه می دهد.
او می گوید: سهم فعالیت های دریایی در GDPایران (جی دی پی ،تولید ناخالص داخلی است ) بدون نفت 47درصد و با سهم نفت 25درصد است. در نتیجه از آن جا که 60درصد از بار تجاری ایران از این بندر عبور می کند بندر شهید رجایی به صورت مستقیم 12درصد در GDP کشور نقش دارد.
دکتر الصفی با تاکید بر نقش ترانزیت در درآمدزایی برای کشور می گوید: هرتن کالای ترانزیتی 12دلار برای کشور درآمد دارد و با عبور هر تن کالای ترانزیتی بین دو تا سه نفر در کشور صاحب شغل و حرفه می شوند. این درحالی است که ظرفیت ترانزیت در ایران سالانه 20میلیون تن است و ما فقط از 10میلیون تن آن استفاده می کنیم.

رشد جهنده ترانزیت با وجود تحریم های اقتصادی
آن طور که الصفی می گوید با وجود تحریم های اقتصادی سال های گذشته، ترانزیت از ایران رشد جهنده ای داشته و عواید خوبی نصیب اقتصاد کشور کرده است.این یعنی این که طی این سال ها ترانزیت گندم قزاقستان به آفریقا، کود شیمیایی ازبکستان به هند و پاکستان و خودرو و نفت به عراق همه از ایران انجام شده است.

بندر جبل علی امارات پیشتاز در ترانشیپ کالای منطقه
در حوزه اقتصاد حاصل از دریا شاید بتوان سهم قابل توجهی برای ترانشیپ کالا در نظر گرفت (ترانشیپ عبارت است از توزیع کالا از یک کشتی باری بزرگ به چند کشتی باری کوچک). دکتر الصفی که تحقیقات گسترده ای نیز در زمینه دریانوردی و اقتصاد دریایی داشته است در این باره می گوید: سالانه 680میلیون TEUظرفیت جابه جایی کانتینری در بنادر دنیاست که از این مقدار 50میلیون TEUوارد بنادر حوزه خلیج فارس و دریای عمان می شود.
از این میزان یک میلیون وTEU700سهم بندر شهید رجایی بوده و 15میلیون سهم بندر جبل علی در امارات. جالب این جاست که 50درصد از عملکرد کانتینری جبل علی ترانشیپی است و سود سرشاری را نصیب اماراتی ها می کند.
این مقام مسئول در بندر شهید رجایی امیدوار است با برداشته شدن تحریم ها و شروع همکاری دوباره 33خط کشتیرانی بین المللی با این بندر مهم و استراتژیک ،سهم ترانشیپ ایران در منطقه افزایش پیدا کند.

توسعه بندر ،اولویت شماره یک
ایدنی در راه بازگشت به دفتر کارش توسعه بندر را اولویت اصلی می داند و می گوید:بر اساس برنامه ریزی های صورت گرفته ایجاد و راه اندازی شهر لجستیکی در دستور کار ما قرار دارد و در ادامه و هم راستا با ایجاد این شهر ساخت و راه اندازی آزاد راه شهید رجایی، ساخت و راه اندازی پایانه ریلی نفتی،ساخت و راه اندازی پایانه ریلی- مواد معدنی، طراحی و راه اندازی پایانه مکانیزه غلات وطراحی و راه اندازی پایانه مکانیزه مواد معدنی در دستور کار قرار دارد. حتی برنامه ریزی های لازم برای راه اندازی پایانه های کالاهای سردخانه ای نیز صورت گرفته است. پایان بازدید ما همزمان است با شروع بازدید هیئتی که از اکو به بندر شهید رجایی آمده اند.بازدیدهایی که قرار است در نهایت به عقد قرار داد برای توسعه ارتباطات دریایی منجر شود و سهم از دست رفته اقتصاد از دریا در ایام تحریم را به کشور بازگرداند.

منبع: روزنامه خراسان