زمان زیادی از اینکه مردم نقاط مختلف کشورمان، قشم را به عنوان منطقه ای برای خرید ارزان می شناختند نمی گذرد و تا چند سال پیش مسافران در سفر به این جزیره در جنوب ایران بدون توجه به اعجاز عجیب طبیعت در خلق آثار گران بهایی همانند طولانی ترین غار نمکی جهان در غربی ترین نقطه جزیره تا جنگل های دریایی مانگرو یا حرا و دره تندیس ها، دره ستاره ها و چند اثر کم نظیر دیگر، دل به خرید محصولات ارزان قیمت بازارها و مجتمع های تجاری این منطقه خوش می کردند.
تغییر نگاه گردشگری به قشم از زمانی آغاز شد که حمید رضا مومنی رئیس هیات مدیره و مدیرعامل کنونی سازمان منطقه آزاد قشم از 23 اسفند ماه سال 1393 پای به این جزیره گذاشت و سکان اداره این سازمان را بعهده گرفت و از همان روزهای نخست بر اهمیت تغییر نگاه سفر به قشم از مسافر به گردشگر تاکید کرد.
برای کسب اطلاعات دقیق تحولات حوزه گردشگری در چهار سال گذشته به عبدالجواد کمالی که هم اینک عضو هیات مدیره و معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم است و در روزهای آغاز به کار حمید رضا مومنی در این منطقه مسئولیت گردشگری این سازمان را بعهده داشت رفتم و با او به گفت و شنود نشستم.
پس از خوش و بش معمول و تبریک سال نو، از او درباره چگونگی تغییر نگاه مردم از سفر به گردشگری جزیره پرسیدم.
وی با شادباش نوروز و آرزوی سالی نیکو برای همه ایرانیان و مردم جزیره قشم، بلافاصله به سراغ اصل مطلب رفت و گفت: ساماندهی ظرفیت های گردشگری جزیره از مهمترین دغدغه های حمید رضا مومنی مدیرعامل سازمان منطقه آزاد از بدو ورود به این جزیره بود که با یک برنامه ریزی دقیق موفق به ورود دوباره تنها ژئوپارک خاورمیانه در قشم به جمع ژئوپارک های جهانی و ثبت مجدد آن در یونسکو شد.
کمالی ادامه داد: برای این موفقیت اقدامات مهمی در ژئوسایت های ژئوپارک قشم از جمله در غار نمکدان، دره تندیس ها، تنگه چاهکوه، جزایر ناز، دره ستاره ها، بام قشم و دیگر ژئوسایت ها انجام شد و با بازرسی های بین المللی انجام شده خوشبختانه نام قشم دوباره در سطح جهانی به عنوان دارنده ژئوپارک جهانی مطرح گردید.
عضو هیات مدیره سازمان مطنقه آزاد قشم گفت: همزمان با تلاش برای بازگرداندن ژئوپارک قشم به لیست ژئوپارک های جهانی، سیاست ایجاد کاشانه های مهمان در روستاهای جزیره با سرمایه گذاری جوامع محلی هم به سرعت در دستور کار قرار گرفت و هم اینک بیش از 70 کاشانه مهمان در روستاهای 65 گانه جزیره با ساختاری کاملا سنتی و پذیرایی از گردشگران با غذاهای بومی و ارائه صنایع دستی بانوان هنرمند این منطقه و همچنین سرمایه گذاری بخش خصوصی برای ایجاد هتل های چهار و پنج ستاره هم فرصت متفاوتی برای تغییر نگاه ها از سفر به این جزیره را رقم زده اند.
به گفته وی، تبلیغات مدیریت شده منطبق با واقعیت های انجام شده نیز نقش مهمی در تغییر نگاه مردم به قشم و اهمیت بازدید از ظرفیت های گردشگری این جزیره داشت به طوری که هم اینک دوره ماندگاری مهمانان جزیره از نُرم معمول کشوری هم فراتر رفته و بیشتر مهمانان در سفر به این جزیره زیبا بیشتر از 5 روز در نقاط مختف قشم از جمله روستاها اقامت می کنند.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم اظهار کرد: امروز مهمانان قشم در سفر به این جزیره از آثار تاریخی و طبیعی منحصر به فرد موجود در این منطقه غافل نمی شوند و آمار و ارقام ثبت شده نشان از علاقمندی مردم برای بازدید از اماکنی همچون غارهای خربس در نزدیکترین نقطه شهر قشم در مسیر ساحل جنوبی تا غار نمکدان در منتهی علیه غرب جزیره دارد.
او معتقد است طی دو سال گذشته با اتفاقات خوبی که در سایت های گردشگری قشم ایجاد شده، بسیاری از گردشگران در طول سال چندین نوبت قشم را برای سفر و لذت بردن از ظرفیت های طبیعی خدادادی و تاریخی آن انتخاب می کنند.
با توجه به مسئولیتش به عنوان قائم مقام ستاد اجرایی خدمات سفر قشم از او به خاطر فرصتی که در اختیارم قرار داد تشکر نموده و از او خدا حافظی کردم.
** قشم است و ظرفیت های گردشگری آن، مگر می شود به این جزیره سفر کرد و از جادوی جنگل دریایی حرا با 200 کیلومتر مربع مساحت در تنگه خوران (بین جزیره قشم و بخشی از استان هرمزگان) که به زیستگاهی امن برای پرندگان مهاجر مناطق گرمسیری مانند حواصیل بزرگ، اگرت بزرگ، اگرت ساحلی، حواصیل هندی، کفچه نوک تیز، سلیم خاکستری، گیلانشاه و کاکائی تبدیل شده، غافل شد.
حرا یا مانگرو درختچه هایی شورزی باارتفاع تا 6 متر هستند و خاصیت تصفیه ای که در پوست این درختان وجود دارد، بخش شیرین آب دریا را جذب و نمک آن را دفع می کند و در واقع گیاه حرا تصفیه خانه آب شیرین کن طبیعی محسوب می شود.
جزر دریا جنگل حرا را به باتلاقی تبدیل می کند که ریشه این گیاهان از آب بیرون می زند اما در هنگامه مد دریا، جنگل تا گلوگاه در آب فرو می رود که هر یک از این شرایط حدود 6 ساعت به طول می انجامد و بازدید از این جاذبه بی مانند تنها با قایق و گذر از آبراه ‌های کوچک و متعدد آن در خلیج فارس امکان پذیر است و می تواند خاطره ای فراموش نشدنی در ذهن ها بر جای گذارد.

** دره ستاره ها هم در نوع خود شاهکاری بی مانند از طبیعت قشم با قدمتی حدود 2 میلیون سال به شمار می رود که بر اثر فرسایش خاک، سنگ و ماسه ناشی از باد و باران و رگبارها پدید آمده است.
جاذبه های دیداری این سایت گردشگری واقع در ضلع شمالی جزیره قشم موجب شده تا پدیده زیبا در زمره یکی از ژئوسایت های ژئوپارک قشم قرار گیرد. به عقیده بومیان فرود ستاره ای از آسمان موجب پدید آمدن اشکال عجیبی از خاک، سنگ و ماسه در این منطقه از جزیره قشم شده است.
** تنگه چاهکوه به عنوان یکی دیگراز ژئوسایت های تنها ژئوپارک خاورمیانه با عمق 100 متر در شرق جزیره قشم، جلوه ای از فرسایش سنگ های رسوبی را در دل کوه سنگی یکپارچه که به شکل ضربدر برش خورده، ایجاد کرده است این سایت در ابتدا عریض و با دیواره های بلند به نظر می آید اما به تدریج از عرض آن کاسته شده و عبور از میان آن دشوار می شود و حفر چند چاه کم عمق و کانال هایی برای هدایت آب باران از سوی بومیان که قدمتی تاریخی دارد، زیبایی این تنگه را دوچندان کرده است.
** غار نمکی به عنوان طولانی ترین غار نمکی جهان در غرب جزیره قشم قرار دارد که تاکنون حدود 6 هزار متر آن شناسایی شده و تا 20 متر نیز ارتفاع دارد اما گنبدهای نمکی غارها پدیده‌های جوان تر هستند و کهن ترین آنها حدود 6 هزار سال عمر دارند.
سقف غارها با قندیل های فراوان پوشیده شده و با نفوذ آب در گذر زمان تغییر شکل می دهند و آب های زیرزمینی دائمی نیز در بطن این غارها جریان دارد به طوری که در دامنه کوه چشمه نمکی با منظره ای بسیار زیبا ایجاد ‌شده است.
** بام قشم فلاتی حدود 120 متری است که با چشم اندازی بی مانند در بخش غربی، گسترده ترین نقطه مرتفع جزیره را تشکیل می دهد و چشم‌انداز بی نظیری را به نمایش می گذارد. ارتفاعات بام قشم بیشتر از سنگ آهک سخت شامل پوسته های صدف فراوان و دامنه از‌ ماسه سنگ سست همراه با مارُن و سیلت تشکیل شده است. همچنین آب انبار یا (برکه) سنتی برای جمع‌آوری آب باران در این منطقه وجود دارد و در بخشی از آن نیز انبوه درختان تنومند دیده می‌شوند.
** غار خربس اثر باشکوهی از معماری صخره ای مربوط به دوره مادها در ارتفاعات حاشیه شهر قشم است که چهار دهانه آن در ارتفاع 20 تا 30 متر از درون بهم راه دارند و این غار از درون با مجموعه دهلیزها، تالارها و اتاق های متعدد، چشمه ها و روزنه های گوناگون رو به شمال و جنوب جزیره حاکی از زندگی مردم دوران باستان در قشم دارد که به عقیده برخی دنباله چین خوردگی های رشته کوه های زاگرس می باشد که در هزاره های گذشته از زیر آب سر برآورده است.
یکی دیگر از با اهمیت ترین ظرفیت های گردشگری قشم به موزه ای در مرکز شهر قشم مربوط می شود که از زیبایی خاص برخوردار است برای اطلاعات بهتر این مجموعه به سراغ علیرضا امری کاظمی مدیر ژئوپارک جهانی قشم رفتم و از او درباره این موزه و تغییر نگاه گردشگری مردم به قشم سئوال کرد.
مدیر ژئوپارک جهانی قشم هم با تبریک سال نو و آرزوی موفقیت هرچه بیشتر در ایران به ویژه در قشم به عنوان یک منطقه ارزشمند صنعت گردشگری، گفت: موزه ژئوپارک قشم فرصتی است تا مردم با حضور در این مجموعه به یکباره بتوانند با بیش از 3000 گونه جانوری تاکسیدرمی شده آشنا شوند.
او ادامه داد: ساخت ماکت های بسیار زیبا از غار نمکدان، دره تندیس ها، سواحل زیبا، سایت تخم گذاری لاک پشت های پوزه عقابی و همچنین نصب تندیس انسان های عصر پارینه سنگی و معرفی صنایع دستی بانوان هنرمند جزیره در این مجموعه، بازدیدکنندگان را با بخش مهمی از ظرفیت های گردشگری قشم آشنا می کند.
امری کاظمی معتقد است، آنچه طی چهار سال گذشته در ژئوسایت های تنها ژئوپارک خاورمیانه در قشم رقم خورده، موجب تغییر نگاه مردم به حوزه گردشگری قشم شده است و در کنار سفر ایرانیان به این جزیره جنوبی، شمار زیادی از گردشگران خارجی هم از نقاط مختلف جهان با توجه به معرفی نام قشم در ردیف مناطق دارای ژئوپارک های جهانی، به این جزیره جنوبی ایران سفر می کنند.
به گفته وی، سرمایه گذرای در معرفی هر چه بیشتر قشم به عنوان یک جزیره گردشگری موجب رونق در همه بخش های اقتصادی این جزیره از شهر ها تا روستا ها خواهد شد.
خوشبختانه آمار و اطلاعات دقیق کمیته آمار ستاد اجرایی خدمات سفر قشم طی دو سال گذشته هم نشان از تغییر نگرش مهمانان جزیره به ظرفیت های گردشگری این منطقه دارد و به راستی باید یک دست مریزاد جانانه به همه آنانی که برای تحول حوزه گردشگری این جزیره تلاش کردند تقدیم نمود.
** قلعه پرتغالی های شهر قشم یکی از آثار تاریخی این جزیره به مساحت بیش از 2 هزار مترمربع محسوب می شود که توسط نیروهای متجاوز پرتغالی که بیش از 100 سال بر تنگه هرمز سلطه یافتند، در شهر قشم ساخته شده است.
پرتغالی ها از این قلعه آهکی- گچی با چهار برج و بازوهایی بلند برای استقرار توپ و منجنیق ها و انبار یا محل نگهداری مهمات و سلاح های خود استفاده می کردند و مسئولان گردشگری سازمان ممطقه آزاد قشم طی چهار سال گذشته با ترمیم دیواره ها، سنگ فرش های محیطی این مجموعه و نورپردازی در این مجموعه، فضای مناسبی را برای بازدیدکنندگان ایجاد نموده اند.
** کاسه سلخ در ساحل جنوبی قشم هم در حقیقت برهوتی حدود هفت کیلومتر طول و پنج کیلومتر عرض دارد که فاقد هرگونه پوشش گیاهی است و در آن هزاران تپه کوچک و بزرگ مخروطی و اشکال فرسایشی دیده می شود و عمق این برهوت به یک چشمه شفابخش گوگرد ختم می شود که در لایه‌های زیرین آن مخازن بزرگ نفت و گاز وجود دارد.
** دره شور یا به زبان محلی تنگه مکینه یا هوباد هم در مرکز تاقدیس سلخ واقع شده و مملو از تپه های مارونی زیبا و چشمه های آب شور است که حرکت آب آنها در دره، حوضچه ها و رودهای نمکی به وجود آورده که رسوب به وجود آمده منظره های زیبایی را به نمایش گذاشته است.
** کورکورا کوه در مجاورت روستای گیاهدان جزیره قشم نیز با ساختار تپه های ماهوری از جنس مارن به دلیل فرسایش توسط آب های جاری، دره ها و تنگه هایی زیبایی را به نمایش گذاشته به طوری که با وجود قرار گرفتن در خارج از محدوده اصلی ژئوپارک قشم، به عنوان یکی از ژئوسایت ها مورد پذیرش یونسکو واقع شده است.
** تنگه عالی در جنوب روستای چاهو از شمال تا جنوب جزیره قشم امتداد دارد؛ دهانه تنگه در ابتدا فراخ است اما پس از چند ده متر عبور در این مسیر راه آن بسیار باریک می شود. گیاهان، حفره‌ها و شیارهای فراوان در کف و دیواره‌ های تنگه وجود دارد که با شکل‌های نیمکره، قاشقی و طاقچه‌ای نمادهای اصلی زیبایی این تنگه به مشار می آیند و این تنگه در انتها به دیواره های شمال شرقی گنبدنمکی نمکدان ختم می گردد.
** دره تندیس ها در بخش جنوبی جنگل حرا واقع شده و به دلیل وجود شکل ها و حجم های طبیعی پرشمار حاصل از فرسایش یک منطقه مرتفع در طول زمان چنین نام گرفته است.
** جزایر ناز شامل ۲ جزیره در نزدیکی ساحل شرقی قشم‌ می باشد که توسط آب های خلیج فارس از هم جدا شده اند اما در زمان جزر آب، مسافران به راحتی می توانند با پای پیاده، شتر یا خودروی شخصی فاصله یک کیلومتری جاده ساحل جنوبی در کنار این ظرفیت گردشگری تا جزایر ناز را طی کنند.
این جزیره ها فاقد ساحل شنی بوده و دیواره های صخره‌ای به ارتفاع پنج تا 10 متر آنها را احاطه کرده اند اما سطح آن صاف است و از بلندای آن می توان تنگه هرمز و جزیره لارک را به تماشا نشست.
** شیب دراز یا زادگاه لاک پشت های پوزه عقابی هم از دیگر ظرفیت های کم نظیر گردشگری قشم است که ساحل این روستا با تلاش ناطوران خمیس (نگهبانان لاک پشت) از حدود 14 سال پیش تا کنون به پناهگاهی امن برای تخم گذاری این جانوران پوزه عقابی به عنوان گونه ای از لاک پشت های در خطر انقراض تبدیل شده است.
پوزه عقابی یکی از 2 گونه لاک پشت آبی تخم گذار در ایران است که در فهرست قرمز اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت قرار دارد و هر سال یک بار از اواخر اسفند تا اواسط اردیبهشت برای تخم گذاری به زادگاه خود در شیب دراز باز می گردند و از اواخر اردیبهشت تا  اواسط تیر ماه هر سال هم بچه های آنها سر از تخم در می آورند و راهی دریا می شوند.
** چاه های تلا و بادگیرهای بندر تاریخی لافت هم از دیگر ظرفیت هایی است که نگاه گردشگری به این جزیره را تقویت کرده به طوری که مهمانان به ویژه آنان که با وسایل نقلیه به این جزیره سفر می کنند در ابتدای ورود به لافت، سری هم به 365 حلقه چاهی که از قدیم با هدف جمع آوری آب باران برای آشامیدن و تهیه غذا حفر شده بود دیدن می کنند و از زیبایی های بادگیرهای این بندر تاریخی هم با ثبت عکس های یادگاری، لذت می برند.
** خلیج دلفین های آزاد در مسیر اسکله کندآلو به سمت جزیره هنگام هم از عجایبی است که توجه گردشگران را به خود جلب کرده و به صراحت می توان اعلام کرد بیشتر مهمانان جزیره از این ظرفیت زیبا بازدید می کنند.
قرار گرفتن همه این ظرفیت های زیبای کم نظیر در یک جزیره فرصت بسیار ارزشمندی است که نام قشم را به یک جزیره ویژه گردشگری تبدیل کند و مهمانان این جزیره با افزایش زمان ماندگاری خود علاوه بر لذت بردن از این همه موهبت الهی از خرید مناسب هم غافل نمی شوند و همیشه با دست پُر جزیره قشم را به سمت دیار خود ترک می کنند.
جزیره قشم با یک هزار و 500 کیلومتر مربع وسعت به عنوان بزرگترین جزیره خلیج فارس در جنوب ایران واقع شده است.

**گزارش: محمد خان احمدلو