آینده روشن صنعت گردشگری در منطقه آزاد ارس

در ابتدای گفت و گو مختصری در خصوص حضور منطقه آزاد ارس در نمایشگاه باکو بفرمایید؟
منطقه آزاد ارس در چند سال اخیر بر حسب سیاست گذاری های که در حوزه گردشگری انجام می شود به مقصد گردشگری در کشور تبدیل شده است. همچنین با توجه به قابلیت عظیم تاریخی و میراثی و غنای مراکز گردشگری مذهبی چه از بعد آثار تاریخی دوره اسلام و چه از باب آثار تاریخی دوره اورارتویی در این منطقه و به ویژه توانمندی های اقلیمی جغرافیایی و اکو توریستی منطقه آزاد ارس، استقبال گردشگران به سمت این منطقه هر روز در حال افزایش است. سیاست گذاری سازمان در یک سال اخیر ارائه توانمندی های گردشگری های این منطقه در تمامی ابعاد در نمایشگاه های تخصصی در دنیا بوده است. از این مسیر و رهگذر، نمایشگاه AITF باکو از جمله موثرترین نمایشگاه ها در حوزه قفقاز است و با توجه به اینکه یکی از بازارهای هدف منطقه آزاد ارس و کشورهای حوزه همجوار آن یعنی کشورهای حوزهCIS است؛ با تمام توانمندی هایی که دارد در نمایشگاه باکو شرکت کرد و با استقبال بی نظیر بازدیدکنندگان از نمایشگاه قرار گرفت.

چند کشور در این نمایشگاه حضور داشتند؟
این نمایشگاه با حضور سی و پنج کشور و 350 غرفه طراحی و برنامه ریزی شده بود و دوازدهمین دوره آن بود. از جمهوری اسلامی ایران فقط منطقه آزاد ارس در یک غرفه حدوداً40 متر مربعی در این نمایشگاه شرکت کرده بود. بزرگترین هلدینگ تورهای مسافرتی یعنی مجموعه مارکوپولو را به این نمایشگاه برده بودیم. چون اخیراً با این شرکت قرار دادهایی را بسته بودیم و انشالله بتوانیم با بحث ایجاد تورهای گردشگری هدفمند را به منطقه آزاد ارس انجام دهیم. صنایع دستی منطقه و استان هم در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شد و موفق شد برند بیشترین بازدیدکننده از غرفه AITF را به خودش اختصاص دهد.

وضعیت صنایع دستی در منطقه در حال حاضر چگونه است؟
صنایع دستی در دو سال اخیر در منطقه آزاد ارس به شدت مسیر احیای مجدد و در عین حال یک سرمایه گذاری جدید و نگاه جدید را تجربه می کند. در این منطقه غنای صنایع دستی فوق العاده بالایی وجود دارد. به تازگی موزه زنده سفال و سرامیک را در منطقه آزاد ارس با برند اختصاصی سفال با رنگ فیروزه ای ایجاد کرده ایم و حتی در حال فراهم کردن کارگاه های تولیدی برای آنها هستیم. در نمایشگاه باکو صنایع دستی بخش سفال در این نمایشگاه به شکل زنده به نمایش درآمد و همچنین در بخش جوش شیشه و تراش جواهرآلات و نقره و در بخش دیگری هم ورنی بافی جزء صنایع دستی بود که در این نمایشگاه به نمایش درآمد. البته این سه مجموعه صنایع دستی و در کنار آن حتی چرم توانستند نقش موثری را در شناساندن منطقه از نظر میراث فرهنگی و صنایع دستی بر روی AITF باکو داشته باشند.

در نوروز 92 در حوزه گردشگری منطقه آزاد ارس اتفاقات بزرگی افتاد که مرهوم تلاش های شما و ستاد تسهیلات نوروزی است. بفرمایید آمار گردشگر در منطقه آزاد ارس در سال 92 نسبت به سال 91 چقدر بوده و اینکه آیا برنامه ای برای افزایش واحدهای اقامتی در نظر گرفته اید؟چه برنامه هایی قبل از نوروز 92 در ستاد اعمال کردید که باعث جذب گردشگر به این منطقه شد؟
امسال منطقه آزاد ارس در ایام عید در بخش گردشگری و استقبال گردشگران از منطقه آزاد ارس و مراکز دیدنی منطقه فوق العاده با اهمیت جلوه کرد و این برمی گردد به نوع نگاه سازمان و استراتژی هایی که در این سازمان دنبال می شود. در دوسال اخیر یکی از سیاست گذاری های اصلی در حوزه گردشگری علاوه بر ارائه خدمات متعدد در ایام عید برگزاری بیش از بیست و پنج جشنواره بزرگ فرهنگی، ورزشی، تفریحی بود که در سال 91 انجام شد و امسال هم بیش از بیست جشنواره برگزار کردیم که جزء برنامه های محتوایی ایام عید بود که خودش نقش مهمی را در مدت ماندگاری گردشگر در منطقه آزاد ارس ایفا می کند. برحسب محتوای برنامه ای که در بخش ایجاد نشاط اجتماعی در بین گردشگران و مردم محلی تدارک دیده شد خروج گردشگر از منطقه آزاد ارس از مبادی مرزی ایران به نخجوان، ارمنستان و آذربایجان به شدت کاهش پیدا کرد.
به عبارتی تنوع برنامه های فرهنگی، اجتماعی و گردشگری در ایام عید در قالب جشنواره ها اولاً باعث افزایش رغبت مسافرت به سمت منطقه و کاهش مسافرت به کشورهای همجوار ما را به دنبال داشت.

این میزان، تقریبا چند درصد کاهش یافته است؟
به طور قطع ما در مقایسه نسبت به سال قبل در امسال یک بیستم سال گذشته مسافرت به حوزه آذربایجان، ارمنستان و نخجوان را از مبادی مرزی داشتیم. این موضوع نقش اساسی در خروج میلیاردها دلار ارز از کشور و همچنین آسیب های مستتر فرهنگی که در این مسافرت ها ممکن است وجود داشته باشد، ایفا می کند.
این یک موفقیت بسیار مناسبی در حوزه برنامه ریزی محتوایی است که خدمات رفاهی ـ گردشگری و افزایش کیفیت خدمات در دو سال اخیر موجب شد تا این موفقیت رخ دهد. اقدامات بسیار مناسبی در این جهت انجام گرفت تا بتوانیم زمان ماندگاری گردشگر را در سال 92 در منطقه آزاد ارس افزایش دهیم. این برنامه ها به گسترش خدمات در بخش رستورانی که در دو سال گذشته چندین رستوران جدید به مجموعه سامانه خدمات رفاهی ـ گردشگری منطقه آزاد ارس اضافه شده و همچنین خیز بزرگی که در منطقه در جهت ایجاد اقامتگاه های مسافری جدید طراحی شده، نظیر هتل آپارتمان منطقه آزاد ارس که با ظرفیت 120 نفر در منطقه در سال گذشته افتتاح شد. همچنین در بخش خصوصی بر حسب ترغیبی که سازمان به شکل سیاستگذاری تشویقی انجام می دهد بیش از سه هتل آپارتمان جدید به سامانه خدمات گردشگری ما اضافه می شود. به ویژه در سال 92 سرمایه گذاران جدید چه بومی و چه غیر بومی به شکلی هدفمند در منطقه آزاد ارس برای افزایش خدمات رفاهی، توریستی و گردشگری و همچنین ایجاد زیرساخت ها دنبال می کنیم که انشاالله در شش ماهه نخست سال 92 این بخش از خدمات زیر ساختی به شکل مطلوبی در منطقه ارتقاء پیدا خواهند کرد. یکی از کارهایی که امسال سازمان منطقه آزاد انجام داد در حقیقت ترغیب مردم به سمت ایجاد اقامتگاه های استیجاری بود که پروژه بسیار موفقی بود و با استقبال بسیار خوب مردم حتی در روستاها مواجه شد.
امسال تلاش می کنیم با تشکیل تعاونی های گردشگری، حتی اقامتگاه های روستایی را نیز برای تنوع دادن به نوع خدماتی که مورد استقبال گردشگران قرار بگیرد را اجرا کنیم. یک سری اقامتگاه های فرهنگی با رویکرد اقامتگاه های عشایری نیز با تفاهم نامه ای که در این خصوص بسته شده در منطقه فراهم می شود که این بخش و این اقامتگاه در اواخر سال 92 قطعاً به بهره برداری خواهد رسید و کاملا با سنت، آداب و رسوم مطابقت دارد.
همچنین با استفاده از اقامتگاه های چادری و عشایری، یک مرکز اقامتی را فراهم می کنیم که تورهای هدفمندی را به این مقصد و با موضوع آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم عشایری منطقه ارسباران که یکی از ذخیره گاه های فرهنگی آن موضوع عشایری است هم آشنا شوند و هم اینکه خدمات جدیدی مثل یک هفته سفر با عشایر یا یک هفته سفر لبنیاتی را طراحی می کنیم که بستر جدیدی برای افزایش خدمات داشته باشیم.
در منطقه آزاد ارس در چند بخش مشغول به کار هستیم. یکی مربوط است به تولیدات ارس در بخش صنایع دستی که به شکل علمی دارد اتفاق می افتد و دیگری بحث بسته بندی صنایع دستی ارس است که این باعث خواهد شد که ما در حقیقت تولیدات متنوعی در زمینه سوغات و صنایع گردشگری ارس در سال 92 داشته باشیم و نمایشگاه هایی را در این زمینه تدارک دیده ایم.

در نوروز 92 نمایشگاه توانمندی های گردشگری منطقه آزاد ارس چطور و با چه هدفی برگزار شد؟
در ایام نوروز سال 92 به عنوان جدیدترین تفکر نمایشگاه توانمندیهای گردشگری منطقه آزاد ارس به عنوان نخستین نمایشگاه طراحی شد.در این نمایشگاه علاوه بر توانمندیهای صنایع دستی که بیش از شانزده غرفه صنایع دستی در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شدند و عرضه مستقیم کالای صنایع دستی فراهم شد و بالغ بر صد و پنجاه میلیون تومان فروش صنایع دستی از طریق نمایشگاه ایجاد شده بود.از اهداف اصلی نمایشگاه ارائه پروژه های عظیم سرمایه گذاری-گردشگری در منطقه برای آشنایی مردم و گردشگران با منطقه آزاد ارس بود.در حال حاضر سی پروژه گردشگری در این نمایشگاه به نحو مطلوب معرفی شدند و مردم و گردشگران عزیز با یک نگاه مناسبی نسبت به سالهای گذشته از این نمایشگاه بازدید کردند.

چه میزان اعتبار و بودجه مورد نیاز معاونت گردشگری است با این همه برنامه و تدارکات؟
نگرش مدیریت عالی سازمان و مدیرعامل سازمان به حوزه گردشگری انصافا نگاه بسیار مطلوبی است. این سازمان در حوزه گردشگری داشته ها و پتانسیل های عظیمی را در اختیار دارد . اخیرا بازدیدی که منطقه برای جامعه تورگردانان ایران طراحی کرد و نیز سفر تور آشنا سازی برای 30 کنسرسیوم شرکت مارکوپولو طراحی شد و فعالیتی که در بخش طبیعت گردی منطقه آزاد ارس انجام شد، قطعا سال 92 ارس، سال شکوفایی ورود گردشگر به منطقه آزاد ارس خواهد بود.
در بخش اعتباری نیز سازمان کار بسیار خوبی را برای ارتقای زیرساخت ها در منطقه آزاد ارس فراهم کرده است.کار بزرگی که امروز در منطقه در حال انجام است و تا یکی دو سال آینده نتایجش را در بخش گردشگری خواهید دید، 30 پروژه عظیم سرمایه گذاری در حوزه گردشگری است.
در حال حاضر بیش از 13 سیتی سنتر بزرگ به شکل خدمات مجموعه ای داریم که از طریق بخش خصوصی دنبال می کنیم. زمین ها به سرمایه گذاران داده شده. پروانه های ساخت صادر شده است. با توجه به کمبود امکانات در بخش زیر ساخت های گردشگری، سیاست سازمان این بود که حوزه تجاری سازی را به صورت ارائه مجموعه خدمات رفاهی، تجاری، گردشگری ببیند و این اتفاق مناسبی است.
زمین برای ساخت پنج هتل به بخش خصوصی داده شده که طراحی ها و به عبارتی نقشه ها به اتمام رسیده که امیدواریم تا 18 ماه آینده بسیاری از این هتل ها و هتل آپارتمان ها به بهره برداری برسد.
10 رستوران نیز به حوزه خدمات رفاهی اضافه می شود و رغبت به ویژه سرمایه گذاران بخش خصوصی در دو سال اخیر در منطقه آزاد ارس فوق العاده افزایش پیدا کرده است. در حال حاضر در بخش سرمایه گذاری و حوزه گردشگری یک میلیون متر مربع به فضای خدمات رفاهی،گردشگری پروانه ساخت داده ایم.این مقدار زمین در دو سال آینده یک ناوگان بزرگ خدماتی را برای منطقه فراهم خواهد کرد.
در خصوص آمار تعداد گردشگران در نوروز 92 منطقه آزاد ارس هم باید گفت دو میلیون و 144 هزار نفر گردشگر به این منطقه آمده اند که رشدی 150 درصدی داشته است.

آیا برنامه نظارتی بر ای اقامتگاه های روستایی یا استجاری پیش بینی شده است؟
محدوده جلفا در این منطقه 20 هزار هکتار وسعت دارد و در نورز 92 بحث اقامتگاه ها در این محدوده تدارک دیده شد. از سه ماه قبل از عید، فرهنگ سازی و آموزش های لازم در این زمینه برای مردم و جوامع محلی انجام شد. در این خصوص جلسات متعددی با شوراهای محلی و شوراهای روستا و دهیارها انجام شد که مردم را به این سمت رغبت دهیم که ثروت عظیمی در این بخش نهفته است. بر اساس استقبالی که از این موضوع شد سازمان در بخش نظارت بر تاسیسات گردشگری به شکل متمرکز در سال 92 وارد شد و رضایت مندی بسیار مناسبی را رصد کردیم. بیش از 10 هزار نفر در ایام نوروز 92 ، از اقامتگاه های استیجاری استفاده کردند.

با توجه به اینکه سازمان متولی میراث فرهنگی در منطقه است،چه اقداماتی برای حفظ، مرمت و احیای آثار تاریخی در منطقه انجام داده اید؟آیا اعتبارات لازم در این خصوص تعیین شده است؟تعاملات شما با سازمان میراث فرهنگی استان چگونه است؟
طبق ماده 27 قانون چگونگی اداره کردن مناطق آزاد،مسولیت ها و وظایف سازمان میراث فرهنگی عملاً به سازمان منطقه آزاد ارس سپرده شده است؛ما نیز مثل سایر بخش ها که الان ادارات دولتی مستقر در داخل محدوده که همه وظایفشان به مدیرعامل منطقه سپرده شده،حوزه میراث فرهنگی هم همین اتفاق افتاده و الان تمامی بخش های تاریخی و تمدنی منطقه که قبلا در اختیار میراث بود به غیر از مجموعه پردیسان که ثبت جهانی است در اختیار میراث قرار دارد مثل کلیسای سنت استپانوس؛سایر بخش هایی که در اختیار سازمان منطقه آزاد ارس است همگی به شکل مدیریت مرکز تدبیر می شود.سازمان ما هم در سال 91 و هم در سال 92 اعتبار مناسبی را هزینه کردیم که مرمت برج ناقوس کلیسای سنت استپانوس در جلفا با اعتبار بیش از دویست میلیون ریال و همچنین شروع عملیات مرمت و احیای حمام تاریخی جلفا با اعتبار دو میلیارد ریال و انجام اولین فصل کاوش در محوطه باستانی کول تپه که جزو نواحی همجوار ماست؛انشالله در سال 92 اعتبار بسیار خوبی برای حوزه خودآفرینمان در نظر گرفته ایم با وسعت سی هزار هکتار که جزو حوزه های منفصل منطقه آزاد ارس است،که هم در بعد کاوشهای باستانی و هم در ایجاد موضع باستان شناسی که در سال 91 ایجاد شد سازمان حمایت می کند که در سال 92 این بخش با توان بیشتری احیا شود.همچنین پل های خودآفرین که جزو اهداف اصلی سازمان است که به یار خدا به عنوان پل های تاریخی بین ایران و آذربایجان احیا شوند و اعتبار مناسبی نیز برای این بخش در نظر گرفته شده است.

گفت و گو: میثم غلامی