اکنون که قانون و مقررات «مناطق آزاد تجاري- صنعتي» به تصويب دولت، مجلس شوراي اسلامي و مجمع تشخيص مصلحت نظام رسيده، مناسب است اطلاعات لازم از اين مناطق که در صورت موفقيت نقش غير قابل انکاري در جذب سرمايه و تکنولوژي ، ايجاد اشتغال، کاهش واردات، افزايش صادرات، دگرگوني بافت اجتماعي مناطق محروم جنوبي، تغيير جهت مثبت در مهاجرت و جلب توريست داخلي و خارجي خواهد داشت در اختيار علاقمندان گذاشته شود.

يکي از مزيت هاي اين مناطق امکان ايجاد و فعاليت بنگاه هاي کوچک و بزرگ اقتصادي است که مي توانند با بهره مندي از امکاناتي از قبيل معافيت هاي مالياتي و امکان تاسيس و اخذ مجوز فعاليت با مراجعه به يک واحد مرجع (سازمان منطقه آزاد) و امکان صادرات يا واردات مواد اوليه و ... بهره مند گردند ، فلذا در ابتدا با بررسي نقش اين بنگاه ها در توسعه اقتصادي به اهميت و لزوم حمايت از بنگاه هاي اقتصادي کوچک در مناطق آزاد و ويژه اقتصادي مي پردازيم.
بنگاه هاي اقتصادي كوچك و متوسط در ايجاد اشتغال و فراهم كردن بستر مناسب براي نوآوري و افزايش صادرات نقش مهمي دارند. شركت هاي كوچك از انعطاف پذيري بيشتري برخوردارند و كارآفريني و خلاقيت بيشتري در آنها صورت مي پذيرد. شركتهـاي كــوچك و متوسط راحت تر مي توانند خود را با تغييرات پرشتاب محيطي منطبق كرده و نسبت به عوامل اقتصادي و سياسي سريع تر واكنش نشان دهند.
بنگاه هاي كوچك و متوسط عامل جذب و اشتغال بخش عظيمي از جمعيت كشورها و آموزش نيروي كار ماهر هستند. تامين نيروي انساني متخصص براي شركت هاي بزرگ توسط شركت هاي كوچك و متوسط صورت مي گيرد.
آنچه كه تا چند دهه پيش به عنوان يك امتياز اقتصادي تلقي مي شد، عبارت بود از برپايي و فعال نگهداشتن شركت هاي بزرگ و چنين استدلال مي شد كه هرچه اين شركت ها بزرگتر باشند، اقتصاد پوياتر و قدرتمندتر مي گردد.
اگرچه اين تفكر طي چندين دهه رونق گرفت و برپايه آن شركت هاي غول پيكري هم پديدار شدند؛ ولي تحولات اخير و بويژه فشارهاي جمعيتي، نوآوري هاي لحظه به لحظه، پيچيده تر شدن فرآيندهاي مديريتي و تصميم گيري، نياز به تصميم گيري هاي آني و ضروري و تجارب حاصل از فعاليت هاي بنگاه هاي خرد و متوسط (SMEs) اهميت اين بنگاه ها را نمايان ساخته است.
معمولاً شركت ها و بنگاه هاي كوچك و متوسط از سه ويژگي كيفي برخوردارند: 1 - وحدت مالكيت و مديريت؛ 2 - مالكيت فردي و خانوادگي؛ 3 - استقلال از ساير بنگاه ها.
در خصوص اهميت اين شركت ها، همين بس كه حداقل 3/2 ميليون موسسه كوچك و متوسط در آلمان وجود دارد كه تعداد كاركنان آنها 20 ميليون نفر است و 70 درصد كل شاغلان اين كشور را در خود جاي داده اند.
در ايالات متحده نيز حدود 25 ميليون بنگاه كوچك وجود دارد كه بيش از 50 درصد از نيروي كار بخش خصوصي را در اختيار دارد. اين بنگاه ها به تنهايي نيمي از توليد ناخالص داخلي ايالات متحده را تامين كرده و 96 درصد از كل صادرات اين كشور نيز توسط اين شركت ها توليد مي شوند.
اين شركت ها به دليل ويژگي هاي خاصي كه دارند، از كاركردهاي بي بديلي برخوردارند: اين شركت ها راحت تر مي توانند خود را با تغييرات پرشتاب محيطي تطابق داده و نسبت به مولفه هاي محيطي همچون عوامل اقتصادي، اجتماعي، تكنولوژيكي سياسي، و قانوني سريعتر واكنش نشان دهند.
جالب است بدانيم كه بيش از 55 درصد از نوآوري ها و اختراعاتي كه در ايالات متحد آمريكا به ثبت مي رسد، در شركت هاي كوچك و متوسط رخ مي دهد. بنگاه هاي كوچك و متوسط عامل جذب و اشتغال بخش عظيمي از جمعيت كشورها و آموزش و تربيت نيروي كار ماهر هستند.
سازمان ها مناطق آزاد با تصويب آئين نامه هايي در هيات مديره و يا تدوين بودجه و ارائه حمايت ها، تسهيلات و راهكارهاي اجرايي مي توانند نقش مهمي درجهت حمايت از شركت هاي كوچك و متوسط ايفا كنند.

ايجاد موسسات پژوهشي و تحقيقاتي با همكاري صنايع و دانشگاه ها
باتوجه به نقش ويژه اين دسته از شركتها در ايجاد اشتغال و رشد اقتصادي و كمك به ايجاد و حفظ ثبات اجتماعي و باعنايت به نقش ممتاز آنها در افزايش صادرات و ايجاد اختراعات و نوآوريها و ديگر كاركردهاي بي بديل صنايع كوچك و متوسط، به نظر مي رسد كه يكي از بهتريـن شيوه ها براي ايجاد تحول و توسعه همه جانبه اقتصادي و اجتماعي در مناطق آزاد کشور ، توجه خاص همه مديران، معاونان، برنامه ريزان، هيات مديره سازمان ها به اهميت و نقش اين دسته از بنگاه ها است، که توجه و اهتمام در حمايت از بنگاه هاي اقتصادي کوچک مي توانند با ايجاد تحول اقتصادي و زودبازدهي در حداقل زمان موجب توسعه اقتصادي مناطق آزاد شوند.