در کنار جاذبه ها و زیبایی های طبیعی این منطقه نمی توان از تاریخ گهربار آن و آثار تاریخی که در همین مسیر قرار رشد کرده، به سادگی گذشت.
موزه های ارس در مسیر توسعه
مدیر گردشگری و میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد ارس با اشاره به توسعه موزه های ارس در چند سال اخیر، می گوید: توسعه موزه های ارس به عنوان بخشی از میراث فرهنگی این منطقه از چند سال گذشته آغاز شده است و در سال های اخیر شاهد فعالیت این موزه ها در سطح منطقه هستیم.
مهدی عباسی عنوان می کند: برای نمونه اکوموزه روستای گلفرج به همت اهالی روستا و شورای اسلامی گلفرج و با پیشنهاد این افراد شکل گرفته است و سازمان منطقه آزاد ارس نیز از این کار حمایت های لازم را انجام داده است.
وی ادامه می دهد: گلفرج روستایی است که محوطه های تاریخی و جاذبه های طبیعی زیادی دارد و ایده آن از بحث حفظ و نگهداری قوچ های سنگی این روستا که در معرض نابودی قرار داشت، ایجاد شد.
عباسی تصریح می کند: با حمایت های سازمان منطقه آزاد ارس، مدرسه قدیمی این روستا برای راه اندازی موزه بهسازی و مرمت شد و اکوموزه گلفرج به صورت رسمی از سال 1392 آغاز به کار کرد.
وی خاطرنشان می کند: این موزه ترکیبی از طبیعت و آثار تاریخی است که به منبع غنی از این اسناد و آثار تبدیل شده است. همین موضوع، موزه روستای گلفرج را به اکوموزه تبدیل کرده است.
عباسی با اشاره به اینکه این موزه هنوز هم به طور کامل شناسانده نشده است، اظهار می کند: مطمئن باشید که با این آثار غنی تاریخی و طبیعی، چنین موزه ای در هر شهر ایران بود، بیشتر از این مورد استقبال قرار می گرفت ولی متاسفانه شاهد حمایت های لازم در سطح استان و کشور برای شناساندن آن نیستیم.
وی تاکید می کند: در این روستا که 21 خانوار زندگی می کردند، با افتتاح این موزه و توسعه زیرساخت هایی مانند راه دسترسی، به یک روستای 32 خانواری تبدیل شده است و شاهد مهاجرت معکوس در روستای گلفرج هستیم.
عباسی از تلاش جوانان روستا برای غنی تر کردن موزه تقدیر کرده و عنوان می کند: خوشبختانه تمام مردم روستا و به خصوص جوانان، پای کار آمده اند و هم اینک نیز تلاش می کنند تا کتابخانه ای را در این موزه راه اندازی کرده و موزه را هر چه غنی تر کنند.
عباسی از موزه کلیسای سنت استپانوس به عنوان یکی از موزه های استثنایی کشور نام برده و ادامه می دهد: کلیسای سنت استپانوس از نظر آمار بلیت فروشی، پربازدیدترین سایت تاریخی شمالغرب کشور است و با راه اندازی موزه این کلیسا، بدون شک امسال شاهد افزایش آمار بازدیدها خواهیم بود.
نماینده سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در منطقه آزاد ارس، عنوان می کند: این موزه با همکاری سازمان منطقه آزاد ارس و پایگاه جهانی کلیساهای ایران تاسیس شده است و امسال در دو سالن و اتاق بزرگ کلیسا افتتاح شده است.
وی اظهار می کند: این موزه از نظر اشیای تاریخی به نمایش گذاشته شده، به یک موزه شاخص و متفاوت در سطح کشور تبدیل شده است.
عباسی می گوید: این موزه جدیدترین مورد از موزه هایی است که به لیست موزه های کشور اضافه شده است.
وی در مورد ظرفیت های ارس در زمینه موزه داری، اظهار می کند: جلفا در مسیر راه ابریشم قرار گرفته است و در تمام برهه های تاریخی ایران حائز اهمیت بوده است. برای همین موزه های این منطقه می توانند بسیار بیشتر و غنی تر از مقدار کنونی باشند.
عباسی می افزاید: برای نمونه اولین گمرک ایران در جلفا تاسیس شده است و اولین ایستگاه قرار نیز در جلفا ساخته شده است و می توان در این منطقه موزه های تخصصی برای گمرک یا راه آهن نیز ایجاد کرد.
مدیر گردشگری و میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد ارس در مورد برنامه های آتی این سازمان در حوزه موزه ها، می گوید: در صورت همکاری سایر نهادها، قصد داریم تا به سمت ایجاد موزه های تخصصی پیش برویم و جلفا را که یک مقصد نوظهور در زمینه گردشگری است به مقصد گردشگری دارای موزه های غنی و کوچک تخصصی تبدیل کنیم.
موزه کوچک روستایی با آثار بی نظیر تاریخی
مسئول اکوموزه گلفرج نیز با اشاره به اینکه این موزه روستایی دارای آثار استثنایی و بسیار غنی تاریخی است، عنوان می کند: عموم گردشگران منطقه آزاد ارس، بسته به علایق و خود می توانند از این موزه استفاده کنند و هر بخش از اکوموزه و محوطه روستا، تاریخ، طبیعت و حیات وحش و پدیده های بینظیر زمین شناسی و فسیل های دوره های پرمین و تریاس برای علاقمندان خاص این موضوعات جذابیت خواهد داشت.
اسکندر ابدالی تاکید می کند: روستای گلفرج به خودی خود یک روستای تاریخی است و به روایت اسناد و مدارک موجود، روستای تاریخی گلفرج از سکونتگاه های دیرینه بشر در شمالغرب کشور است. وجود آثار برجای مانده از اقوام کهن به خوبی از سکونت حداقل چهار هزار ساله بشر در این منطقه حکایت می کند.
وی تصریح می کند: هداف این موزه در طول یک سال اخیر گسترده تر شده است و با جمع آوری نقطه نظرات ، پیشنهادات و انتقادات بازدید کنندگان ، تصمیم گرفته شد که اکوموزه گلفرج توسعه یافته و به همین دلیل گزیده ای از آثار زندگی پیشینیان و اسناد تاریخی مربوط به گلفرج ، جمع آوری و به معرض نمایش گذاشته شد.
ابدالی اظهار می کند: همچنین به دلیل قرار گرفتن روستای گلفرج در محدوده منطقه حفاظت شده محیط زیست مراکان و امتیازات زیست محیطی و تنوع گونه های ارزشمند جانوری و گیاهی و علاقمندی گردشگران به آشنایی با گزیده ای از محیط زیست منطقه ، با همکاری ادارات محیط زیست ، گونه هایی از تاکسیدرمی حیات وحش شاخص منطقه تهیه و در اکوموزه گلفرج به نمایش گذاشته شده است.
وی در مورد اثرات ایجاد این موزه در روستای گلفرج، خاطرنشان می کند: واقعیت این است که با راه اندازی اکوموزه گلفرج، امید به بقای روستا به شدت افزایش یافته است و علاقمندی به آبادانی در آن سرعت گرفته است. همچنین فرهنگ گردشگر پذیری در سطح روستا ایجاد و اهالی از گردشگران مشتاقانه استقبال می کنند.
ابدالی در مورد برنامه های آتی در این روستا و اکوموزه گلفرج، اظهار می کند: با حضور گردشگران، ایجاد خانه های اسکان روستایی نیز شروع شده است و در آینده نزدیک نیز قصد داریم تا با راه اندازی تورهای طبیعت گردی با توجه به پتانسیل های طبیعی و حیات وحش این روستا، به توسعه گردشگری کمک بیشتری کنیم.
وی می افزاید: فعالیت گسترده در حوزه ژئوتوریسم و جذب تحقیقات دانشجویان زمین شناسی به سمت ژئوسایت گلفرج، بهره برداری اقتصادی از گیاهان دارویی روستا، جشنواره غذاهای محلی، راه اندازی نمایشگاه و فروشگاه بزرگ صنایع دستی و احیای بازیهای بومی و محلی نیز از جمله برنامه های پیش بینی شده در این روستاست.
موزه جهانی کلیسای سنت استپانوس
مدیر پایگاه میراث جهانی کلیساهای تاریخی ایران و مسئول موزه کلیسای سنت استپانوس نیز با اشاره به اینکه موزه این کلیسا، از نظر جهانی نیز دارای اهمیت است، عنوان می کند: هر سایت جهانی و به خصوص سایت های تاریخی که ثبت جهانی شده اند، نیازمند داشتن موزه هستند و این موزه ها به دلیل وجود گردشگرانی از سراسر دنیا، دارای ارزش و اهمین بالایی هستند.
شرلی آودیان، اظهار می کند: آثار بسیار تاریخی در کلیسای سنت استپانوس نگهداری می شد که در نهایت با تاسیس این موزه به صورت کامل به سالن های موزه کلیسا انتقال یافته و به صورت رسمی در معرض دید گردشگران قرار گرفتند.
وی تصریح می کند: وسایل استفاده شده در کلیسا، اشیایی که در مرمت های اخیر به دست آمده است، اشیای مردم شناسی ارامنه منطقه و کتب و اسناد دست نوشته بخشی از آثار این موزه هستند.
آودیان می افزاید: این موزه معمولا توسط اغلب گردشگران منطقه مورد استفاده قرار می گیرد و در عید نوروز نیز پیش بینی می شود افراد بیشتری نسبت به سال های گذشته از این کلیسا و موزه بازدید می کنند و حتی برای بازدیدکننده هایی که قبلا نیز کلیسا را دیده اند، این موزه یک مورد جدید در بازدید دوباره خواهد بود.
آودیان خاطرنشان می کند: امسال برای اولین بار نمایشگاهی از تصاویر مربوط به دوره های مختلف تاریخی از این کلیسا و سایر کلیساهای ثبت جهانی شده منطقه در موزه کلیسای سنت استپانوس، در معرض دید عموم قرار خواهد گرفت و چنین تصاویری نیز به دلیل اینکه برای اولین بار در یک فضای نمایشگاهی عرضه می شوند، دارای جذابیت ویژه ای خواهند بود.
گزارش: مریم چرخ انداز
عکاس: وحید شاهوردی