شتاب توسعه زیرساخت های منطقه آزاد ماکو در دولت تدبیر و امید

در این مسیر هرچند مناطق آزادی که از سال ها پیش کار خود را آغاز کرده بودند موفقیت هایی زیادی به دست آوردند اما منطقه آزاد ماکو نیز به عنوان یک منطقه تازه تاسیس، عملکرد قابل قبولی را به ثبت رسانده است. حسین فروزان، رئیس هیأت‌ مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ماکو معتقد است در طول این سال ها با توجه به نیاز این منطقه به توسعه زیرساخت ها، متمرکز شده و رشد آمارها در حوزه صادرات به خوبی نشان می دهد افق پیش روی ماکو در سال های آینده روشن است، افقی که می تواند این منطقه مرزی را به قطب اقتصادی شمال غرب ایران و تولید کننده ثروت ملی تبدیل کند.

منطقه آزاد ماکو در ابتدای دولت یازدهم با چه شرایطی تحویل این دولت شد و چه اقدامی در ابتدای این سازمان در دولت تدبیر و امید انجام شد؟
تقریبا می توان گفت اقداماتی که در منطقه آزاد ماکو انجام شده مربوط به دولت یازدهم است. در دولت قبل جمع درآمد سازمان منطقه آزاد ماکو 17 میلیارد تومان بود که فقط 2 میلیارد تومان آن صرف پروژه های عمرانی شده بود و اقدام دیگری صورت نگرفته بود. اولین کاری که انجام دادیم برنامه ریزی برای افزایش درآمدها بود. زیرا مناطق آزاد باید خود به درآمدزایی از منابع قانونی تعریف شده برسند . خوشبختانه این سازمان تاپایان سال 94 بالغ بر 166 میلیارد تومان درآمد کسب نمود که از این مبلغ 115 میلیارد تومان معادل 70 درصد صرف پروژه عمرانی و زیرساختی شده است.

در سال 95 و سال جاری بودجه سازمان در چه وضعیتی قرار دارد؟
در سال گذشته برای نخستین بار بودجه این سازمان که 180 میلیارد تومان بود به صورت ۱۰۰ درصدی تحقق یافت بطوریکه بودجه مصوب سال ۹۵ نسبت به سال ۹۴ برابر با ۶۴ درصد رشد داشت. و در سال جاری بودجه ۳۳۰ میلیارد تومانی برای سازمان منطقه آزاد ماکو در نظر گرفته شده است.

در خصوص درآمدزایی چه مشکلاتی داشتید و چه طرح‌هایی در دستور کار قرار گرفت ؟
یکی از مشکلات این منطقه این بود که کالاهای وارده از گمرک بازرگان که به قصد واردات قطعی به سرزمین اصلی انجام می شد به دلیل نبود امکانات و انبارهای کافی برای تخلیه و بارگیری به صورت ترانزیت به گمرکات داخلی هدایت می شد. اما با ساخت انبارهای متعدد توسط سازمان منطقه آزاد ماکو و بخش خصوصی در حال حاضر ترخیص قطعی در گمرک بازرگان صورت می گیرد که موجب 1) اشتغال 2) درآمد برای سازمان 3) فعال شدن ناوگان داخلی 4) جلوگیری از قاچاق می شود. همچنین وجود امکانات مذکور به تسهیل فرآیند صادرات نیز کمک شایانی می کند.
در این خصوص احداث پایانه صادراتی را در دستور کار خود قرار دادیم که با اتمام آن در سال 95 باعث شد با کاهش متوسط زمان صادرات به 3 ساعت منطقه آزاد ماکو به کریدور صادرات تبدیل شود .
ما در خصوص جذب سرمایه گذار دو مشکل زیرساختی داشتیم؛ مشکل اول، بحث مسیردسترسی و راه‌ بود مشکل دوم نیز کمبود زیرساخت های آب و برق و... بود.
در اولین مرحله کار احداث فرودگاه ماکو را در خرداد 93 آغاز کردیم که در اوایل سال 96 به بهره برداری رسید. در حال‌ حاضر پروازهای ثابت پنج روز در هفته را داریم و و ظرف روزهای آینده به تعداد پروازها اضافه خواهد شد.
اولویت دوم برنامه های ما، بحث تعریض جاده‌ها بود. همانطور که می دانید راه‌ ها یکی از زیرساخت های اصلی برای توسعه هر منطقه است. واقعیت این است که تا مشکل راه و جاده ها حل نشود، مشکل ماکو حل نخواهد شد. زیرا کسی در جاده 11 متری برای سرمایه‌گذاری پا نمی‌گذارد. لذا پروژه های مختلف تعریض و احداث جاده را آغاز کردیم بطوریکه هم اکنون 120 کیلومتر پروژه راه درحال احداث داریم . جاده ماکو – بازرگان نیز بسیار نامناسب بود و حوادث رانندگی بسیار زیادی اتفاق می افتاد که خوشبخانه عملیات تعریض آن به اتمام رسید و این جاده بعنوان بزرگراه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به بهره برداری رسید.
عملیات احداث شهرک دوم صنعتی 130 هکتاری نیز از دیگر برنامه های سازمان بود که در حال اجرا است. شهرک صنعتی شماره سه که برای صنایع نیمه‌‌سنگین و نیمه آلاینده طراحی شده و بخشی از عملیات اجرایی آن آغاز شده است . نیروگاه 500 مگاواتی توسط چینی‌ها با همکاری ایرانی‌ها در حال ساخت است. حوزه گردشگری نیز برای ما خیلی اهمیت دارد؛ در این خصوص مرمت و بازسازی آثار تاریخی را در دستور کار خود قرار دادیم. در بحث گردشگری تجاری نیز احداث بازارچه جدید را در برنامه هایمان داشتیم که آماده افتتاح است.

چقدر در این حوزه‌ها سرمایه‌گذاری کردید؟
همانطوری که عرض کردم تا سال 1394 تقریبا 70 درصد از کل اعتبارات سازمان صرف پروژه های عمرانی و در سال 95 نیز 76 درصد از 180 میلیارد تومان اعتبار برای پروژه های عمرانی هزینه شد.

به پایانه صادراتی منطقه آزاد ماکو اشاره کردید در این خصوص بیشتر توضیح دهید.
عملیات اجرایی این پایانه در سال 1393 شمسی آغاز شد و فاز نخست آن در بهمن سال 94 به بهره برداری رسید و در اختیار فعالان اقتصادی قرار گرفت. این پایانه به مساحت 12 هکتارکه دارای 16 هزار مترمربع انبار سرپوشیده، دارای 2 هزار مترمربع انبار مسقف، 10 هکتار محوطه بتن ریزی شده برای تخلیه بار، چندین باسکول 60 تنی، دارای پیشرفته ترین و استاندارترین ماشین آلات و جرثقیل، دارای ساختمان های اداری، بهداشتی، رفاهی، امکانات تخلیه و بارگیری و با امکان فعالیت 24 ساعته با امکانات نورپردازی شبانه و کادر مجرب فعالیت می کند.
همچنین این سازمان به منظور بستر سازی برای افزایش صادرات علاوه بر ایجاد و آماده سازی زیر ساخت های مورد نیاز اعطای مشوق های لازم برای صادرکنندگان را در دستور کار قرار داده است و بر این اساس با استفاده از منابع داخلی در اختیار اعم از تخلیه، بارگیری، انبارداری و پارکینگ به صادرکنندگان از پایانه صادراتی ۵۰ درصد تخفیف ارائه می‌شود.
این پایانه صادراتی سبب شده است تا صادرات بدون معطلی کامیون‌ها در کمترین زمان ممکن انجام شود چرا که سازمان منطقه آزاد به دنبال بازارهای هدف جدید برای صادرات است و زیرساخت ها برای صادرات کالاهای فاسد شدنی فراهم است.

طرح جامع منطقه آزاد ماکو که دبیر شورای عالی در سال 94 از اجرایی شدن آن خبر داد در حال حاضر در چه وضعیتی است؟
طرح جامع توسعه منطقه آزاد ماکو و توسعه صنعتی این منطقه در قالب طرح جامع پهنه شماره یک بعد از تصویب در سال 93 مطالعات آن آغاز شد و بطوری که هم اکنون تمامی پروژه های عمرانی این طرح شامل احداث پایانه صادراتی، انبار، سایت شهرک های صنعتی ، سایت صنایع نیمه سنگین، محور های لجستیک ، پروژه های توسعه راه ارتباطی ، احداث صنایع سبک محور لجستیک و...آغاز شده و تعدادی به اتمام رسیده و یا درحال اجرا می باشند.
در طرح جامع پهنه شماره یک اولویت اول در خصوص ترانزیت، تجارت و توسعه حمل و نقل بود که اجرا شد .
اما اولویت دوم طرح جامع توسعه گردشگری و صنعت بود که همانطور که در سوالات قبل عرض کردم خوشبختانه پیرو انعقاد تفاهم نامه با میراث فرهنگی آذربایجان غربی در خصوص تهیه پرونده ثبت منظر فرهنگی ماکو در فهرست میراث جهانی ، عملیات مرمت باغ موزه باغچه جوق، عملیات مرمت برج ها و حصار قلعه قبان، مرمت پل های تاریخی از جمله پل تاریخی قلعه جوق ، پل کشمش تپه صورت گرفت و همچنین با توجه به این طرح مطالغات طرح توسعه گردشگری به اتمام رسیده که از جمله محورهای گردشگری رند ، قره خاج و گجوت را شامل می شود.

چالش‌هایی که در این 4 سال با آن مواجه بودید در چه حوزه هایی بودند؟
مناطق آزاد کارش را در دولت یازدهم با بیشترین هجمه ها شروع کرد. از ابتدای دولت یازدهم تلاش شد شفافیت در برنامه ها و اقدامات در رأس امور فعالیت های سازمان قرار بگیرد.
همچنین تحریم های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی علاوه بر ضربه به اقتصاد کشور به منطقه آزاد ماکو نیز لطمه زد. خوشبختانه برجام این فرصت را در اختیار مناطق آزاد ایران قرار داد تا دروازه ورود اقتصاد بین المللی، تکنولوژی، فناورهای پیشرفته باشند تا حجم تجارت خارجی ایران افزایش یابد.
از طرفی ما می کوشیم با حمایت از جریان تولید و صنعت در راستای سیاست های اقتصاد مقاومتی گام برداریم. ما در حوزه اقتصادی علاوه بر نگاه درون زا، نگاهی برون گرا هم داریم، یعنی استعدادهای داخلی را کشف کرده و از ظرفیت های بین المللی بهره می گیریم.
برطرف شدن برخی مشکلات در مناطق آزاد کشور نیازمند سیاست های حمایتی دولت و تعامل گسترده تر دستگاههای اجرایی با سازمان های مناطق آزاد است، نگاه ویژه رئیس جمهور به عملکرد و نقش موثر این مناطق در توسعه و رونق اقتصادی کشور زمینه ساز حل مشکلات و تسهیل شرایط فعالیت مناطق آزاد باشد.
به نظر من یکی از چالش‌های اساسی ما تهمتی بود که به ما تحت عنوان قاچاق به مناطق آزاد زدند. سازمان ما در سال گذشته 28 بار مورد بازرسی قرار گرفت. هیچ سازمان دولتی امکان این تعداد بازرسی ندارد و بیش از 5 هزار صفحه گزارش از آن تهیه کردند که نشان دهنده نظارت بسیار بالاست و الحمدلله نتایج عملکرد، بسیار خوب و شفاف نشان داد.

با توجه به چشم‌اندازی که از عملکرد 4 ساله دولت آقای روحانی دیدید، پیش‌بینی از این که در 4 سال بعدی منطقه آزاد ماکو در چه موقعیتی قرار می‌گیرد چیست؟
خوشبختانه منطقه آزاد ماکو در سایه دیپلماسی موفق دولت تدبیر و امید در حال تبدیل شدن به شاهراه ارتباطی و ترانزیتی کشورهای آسیای میانه و اروپاست.
چشم اندازی که در چهارسال آینده به منطقه آزاد ماکو به عنوان بزرگترین منطقه آزاد کشور داریم این است که این منطقه قابلیت تبدیل شدن به منطقه آزاد فرامرزی (منطقه آزاد مشترک ترکیه، آذربایجان و ایران) را دارد و در صورت صلاحدید دولت و نمایندگان مجلس این اقدام تحولی عظیم در اقتصاد کشور را به دنبال می آورد.
همچنین توسعه راه های ارتباطی، احداث فرودگاه ، پایانه صادراتی ، بازارچه مرزی و نمایشگاه و مرکز همایش های بین المللی در این منطقه طی سال های اخیر گام مهمی برای چشم انداز فرامرزی شدن این منطقه به شمار می رود.
با توجه به وسعت منطقه آزاد ماکو، آینده این منطقه را روشن می‌بینم قطار توسعه این منطقه روی ریل زیرساخت ها حرکت کرده و در چندسال آتی به مقصد می رسد ولی خیلی کار نیاز است.
فعال سازی واحد های صنعتی غیر فعال، توسعه صنایع با فناوری بالا، تکمیل زیرساخت های لازم در بخش های گردشگری و منابع انرژی، خدمات فرودگاه و توسعه گردشگری تجاری و سلامت از رویکردهای آتی این سازمان است.
یک مزیت دیگر که این منطقه نسبت به مناطق دیگر دارد پتانسیل ثروتمندان بومی منطقه آزاد ماکو است چون ما در اکثر مناطق آزاد بومی منطقه نداریم ولی در این منطقه؛ افرادی با بنیه مالی قوی وجود دارد و خیلی از آنها ساکن کشور ترکیه، آذربایجان، یا تهران و دبی هستند و خیلی هم علاقمندندکه برگردند.
شرکت آذر سون که یکی از بزرگترین شرکت‌های آذربایجان و شاید خاورمیانه است متعلق به یک ماکویی است و خیلی علاقمند است که برگردد ودر این منطقه سرمایه گذاری کند و این بستگی به ما دارد که شرایط را چگونه فراهم کنیم. ما باید در جهت تسریع امور سرمایه گذاران بروکراسی اداری را کاهش دهیم. در کنار ایجاد زیرساخت ها باید موانع داخلی خود را نیز حل کنیم. یعنی اگر بخواهیم مناطق آزاد به صورت واقعی و صحیح جا بیافتد اداره مناطق و مدیریت منطقه باید ساده شود. در حال حاضر یکی از مشکلات ممکلت این است که مدیریت یکپارچه نیست نیست. حداقل این قانونی که بصورت پایلوت در مناطق آزاد وضع شده را اجرا کنیم. اگر کیش تاکنون موفق بوده دلیلش این است که تنها منطقه آزاد است که قانون در آن تاحدی در حال اجرا شدن است و تنها جایی است که مدیرت واحد را بیش از 90 درصد دارد ولی متاسفانه منطقه آزاد ماکو 10 درصد آن را نیز ندارد.

آقای مهندس به عنوان سئوال پایانی منطقه آزاد ماکو در حوزه اقتصاد مقاومتی چه برنامه را در دستور کار قرار داده است؟
براساس مصوبه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در سال گذشته برای مناطق آزاد سه مأموریت و برنامه تعریف شده بود، یکی ایجاد مرکز ارتقاء و انتقال مراکز فن‌آوری‌های پیشرفته و دیگری افزایش 30 درصدی صادرات کالاهای تولیدی و در نهایت افزایش 30 درصدی صادارت مجدد که خوشبختانه ما مرکز ارتقاء و انتقال فن‌آوری‌های پیشرفته را راه اندازی کردیم و کار در این حوزه آغاز شد.
در سال 94 حدود 18 میلیون دلار صادرات داشتیم که براساس افزایش 30 درصدی باید به حدود 24 میلیون دلار می‌ رسید ولی آن چه که در عمل اتفاق افتاد 41 میلیون دلار صادرات از منطقه آزاد ماکو صورت گرفت که رشد 161 درصدی را شاهد بودیم.
در بحث صادرات مجدد، هدف افزایش 30 درصدی آن بود ما چیزی که در سال 94 داشتیم 500 هزار دلار بود که براساس مصوبه‌ها باید 650 هزار دلار می‌شد ولی در عمل به 3 میلیون و700 هزار دلار رسید یعنی یک رشد تقریباً 640 درصدی را ما در بحث صادرات مجدد داشتیم، از این رو منطقه ما جزو مناطقی بود که در بحث اقتصاد مقاومتی اقدامات ارزشمندی را انجام داد و امیدواریم همین روند نیز در آینده ادامه پیدا کند.