بیش از سه دهه از ایجاد مناطق آزاد در کشور می‌گذرد، مناطقی که با نگاه تمرین اقتصاد آزاد در اواخر دهه60 برنامه‌ریزی شد و در اوایل دهه 70 و در دولت سازندگی با ایجاد منطقه آزاد کیش شروع به کار کرد.
سرعت پیشرفت و توسعه در مناطق آزاد در دولت‌های سازندگی و اصلاحات با توجه به ارتباطات بین‌المللی در کشور قابل قبول بود و رشد و پویایی اقتصادی در این مناطق با توجه به تعریف و پیداسازی اقتصاد آزاد در مناطق آزاد در آن دولت‌ها، امید توسعه اقتصادی با محوریت مناطق آزاد و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این مناطق را در کشور زنده کرده بود.
سیاست‌های خارجی دولت‌های نهم و دهم تا حدود زیادی چرخه توسعه مناطق آزاد را با مشکل روبه‌رو کرد و به تعبیر منتقدین، مناطق آزاد از گردونه اقتصاد کلان کشور خارج و صرفا حیات خلوت دولتی‌ها شده بودند. با توجه به اینکه هفت منطقه آزاد فعال کشور، در دوره‌های قبل از دولت تدبیر و امید ایجاد شده بود، اما به باور همه، نقش دولت یازدهم و دوازدهم در توسعه مناطق آزاد بیش از همه دولت‌های پیشین بوده است و سرعت توسعه و ایجاد زیرساخت‌های عظیم در همه مناطق اعم از راه و جاده، فرودگاه و بندر و نیروگاه‌ها، حاصل همگرایی و اهتمام دولت تدبیر و امید و اعتماد این دولت به نقش توسعه‌گرای مناطق آزاد در ایجاد و تمرین دستیابی به اقتصاد آزاد جهانی بوده است.
بی‌شک اگر در دوره دوم دولت و تدبیر و امید شاهد کارشکنی‌های یکجانبه آمریکا و تحریم کشور نبودیم، حال جایگاه مناطق آزاد با عنایت به حضور و هجوم سرمایه‌گذاران خارجی، بیش از این بود و سرعت توسعه و رقابت با رقبای منطقه‌ای برای مناطق آزاد ایران می‌توانست نقش بسزایی را در توسعه اقتصاد کلان کشور و جدایی اقتصاد از نفت ایفا کند؛ اما با توجه به همه مشکلات تحریم و خروج سرمایه‌گذاران خارجی از مناطق آزاد، تقویت خودباوری و اعتماد به فعالین و سرمایه‌گذاران داخلی، باعث تبلور فعل خواستن و دست یافتن به افق‌های بزرگ خودکفایی در همه حوزه‌های تولیدی، اقتصادی، صنعتی و گردشگری به دست فعالین اقتصادی داخلی گردیده است و امروز در کنار همه دستاوردهای بزرگ مناطق آزاد که با اعتماد دولت تدبیر و امید شاهد شکوفایی بیش از پیش آن بودیم، اشتغال‌زایی بیش از نیم میلیون نفر را در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی شاهد هستیم، تا جایی که در بعضی از مناطق برای تامین نیروی انسانی، نیاز به شهرها و مناطق همجوار هستیم.
بی‌تردید جهش به سوی توسعه تنها در رقابتی آزاد در بستر اقتصاد رخ خواهد داد، رقابتی که دولت‌ها در بستر مناطق آزاد خارج از بروکراسی‌ها و مشکلات سرزمین اصلی در این مناطق برای فعالین اقتصادی ایجاد می‌کنند؛ امروز شاهد تولید با نگاه صادراتی در همه عرصه‌ها در مناطق آزاد می‌باشیم و شاهد ورود علم و فناوری بومی با تکیه بر جوانان ایران و هم‌افزایی میان حوزه‌های علمی دانشگاهی در کنار صنعت در مناطق آزاد هستیم که نویدبخش آینده‌ای روشن بر بستر مناطق آزاد در مسیر توسعه اقتصادی کشور است.
** حسین مرادی؛ عضو شورای سردبیری نشریه اخبار آزاد مناطق