به گزارش فرینا، زمانی که صحبت از مناطق آزاد ایران می شود اکثر افراد تصور محدودی از فعالیت های موجود در این مناطق دارند و عمدتا تصور می شود این مناطق بیشتر در زمینه های مربوط به صنعت، واردات و صادرات و گردشگری مشغول هستند اما این مناطق چه در شمال و چه در جنوب کشورمان، دارای پتانسیل های کشاورزی و باغداری فراوانی هستند و برخی مانند منطقه آزاد ارس در این حوزه موفقیت های بسیاری در این زمینه کسب کرده اند و در کشت گلخانه ای و صادرات محصولات کشاورزی سرآمد هستند.
اما متاسفانه باید گفت از این پتانسیل ها در بسیاری موارد به درستی استفاده نشده و از صددرصد توانایی آنها استفاده نمی شود، به همین علت و شاید به دلیل ضعف اطلاع رسانی، بیشتر مردم از آن بی خبرند و حتی فعالان اقتصادی هم برای سرمایه گذاری در این عرصه تمایلی نشان نمی دهند.

در همین زمینه احمد تیموری، دکترای علوم سیاسی و متخصص امور باغی و محصولات کشاورزی در گفتگو با خبرنگار اقتصاد۲۴ در پاسخ به این سوال که مناطق آزاد ایران با وجود توانمندی های بسیار در زمینه کشاورزی آیا در این مسیر موفق بوده اند؟ گفت: اقتصاد ما وابسته به سیاست است و در واقع در مجموع همه کشور‌ها در جهان سیاست امروزی شان مطابقت با اقتصادشان و اقتصادشان هم مطابق با سیاستشان است. به همین دلیل اصولا اقتصاد را به سمت و سویی می‌برند تا هدفی را دنبال کنند در صورتی که در کشاورزی مسئله تکنولوژی و تخصص مهم است، اما در کشور‌های جهان سومی اینطور نیست و اقتصاد ما در بخش کشاورزی منوط به صادرات و واردات است و سیاست در این حوزه دخالت می‌کند. به همین دلیل تلاش می‌شود تا محصولات کشاورزی به سمت انحصار طلبی برود.
 
به گفته وی، ما در کشاورزی نتوانستیم رشد خوبی داشته باشیم و شکوفایی ایجاد کنیم؛ برخی کشور‌های اطراف مانند ترکیه و حتی کشور‌های عربی که بستر و استعداد آب و خاک کشاورزی ندارند در این مورد موفقیت بیشتری داشته اند.
این متخصص امور باغی و محصولات کشاورزی تصریح کرد: ما می گوییم کشورمان چهار فصل است اما آیا از این موقعیت استفاده کرده ایم؟ همیشه نارضایتی کشاورزان وجود داشته و مدیریت مناسبی برای آب ها، خاک‌ها و... وجود ندارد.

تیموری افزود: کاشت استراتژیک برنج در شمال رو به انزوا می‌رود و امروز مشاهده می کنیم به علت مدیریت نادرست، سرمایه گذاری در شمال کشور از کشاورزی و باغداری به سمت شهرسازی و ویلاسازی می رود، این در حالی است که خاک برگشت ناپذیر است و وقتی در منطقه ای شهرک سازی می‌شود دیگر نمی توان خاک آن را به حالت اول بازگرداند.

وی ادامه داد: در بعد اقتصاد سیاسی نیز نتوانسته ایم بازار‌های روسیه و کشور‌های تازه استقلال یافته بعد از ۱۹۹۰ و... را جذب کنیم و اگر به بخش کشاورزی توجه لازم می‌شد، ما نیازی به اقتصاد نفت نداشتیم.

این متخصص امور باغی و محصولات کشاورزی در ادامه با اشاره به وضعیت کشاوررزی در مناطق آزاد کشور گفت: در مناطق آزاد به نوعی بحث صادرات، واردات، تولید و حضور کشور‌های دیگر در بحث معاملات و مبادلات اقتصادی آزاد است و نباید هزینه‌های هنگفت را داشته باشد، اما در همین مناطق هم گا‌ها کشاورزان ما دچار مشکل هستند. مناطق آزاد ما به دو بخش گرمسیری و سردسیری تقسیم می‌شود و این تفاوت موجب می‌شود تا این مناطق در تولید و... با هم متفاوت باشند که می باید شناخته شود که ما به آن «بستر شناسی» می گوییم. اما در این حوزه کمتر از حضور متخصصان و کارشناسان استفاده کرده ایم و نگاه ما این است که چه سودی خواهیم برد و نگاه فردی به مسائل داریم.

تیموری در جمع‌بندی این بحث گفت: باید گفت ما نتوانسته‌ایم از پتانسیل‌هایی که در مناطق آزاد در حوزه کشاورزی و باغداری وجود دارد درستی کنیم. یک زمانی کشور هلند اعلام کرده بود ما یک سوم استان گیلان هستیم و اگر گیلان دست ما بود اقتصاد را در بحث کشاورزی توسعه چند برابری می دادیم؛ این مطلب کاملا موثق است و منبع آن موجود است؛ بنابراین می‌توان گفت کشور‌ها به دنبال خاک هستند به خصوص کشور‌های اروپایی که این پتانسیل را ندارند و به همین دلیل می گوییم ما در بحث کشاورزی می توانیم فرا منطقه‌ای کار کنیم، چون استعداد آب و هوایی بسیار عالی است به همین دلیل می توانیم تنوع محصولات ایجاد کرده و نیاز‌های آن‌ها را رفع کنیم. در همین زمینه باید گفت نیاز شناسی بسیار اهمیت دارد و بعد از آن بازاریابی بین المللی و بعد از آن حمایت اهمیت ویژه‌ای دارد.

محصولات کشاورزی در مناطق آزاد باید به صورت استراتژیک تولید و عرضه شوند

وی یادآور شد: در مناطق آزاد محصولات کشاورزی باید شناسایی و به صورت استراتژیک تولید و عرضه شود؛ نباید هر کس خودش برای تولید محصولات تصمیم بگیرد بلکه ابتدا باید کارشناسان نیازسنجی کنند و متناسب با توانایی منطقه مشخص کنند در هر قسمت چه محصولی کشت و تولید شود.
این متخصص امور باغی و محصولات کشاورزی تصریح کرد: علاوه بر آن مشکل دیگری که وجود دارد نارضایتی کشاورزان است که باید به آن توجه کرد. در بسیاری از مناطق ایران تولید و کشت و... انجام می‌شود، اما سود آن به کشاورزان نمی‌رسد و گا‌ها البته می بینیم برخی کشاورزان که نمونه آن را در گزارشی در تلویزیون نشان داد، کشاورزان خواستار امکانات هستند تا بهترین محصول را ایجاد کنند. جوانی در سیستان و بلوچستان التماس می کرد تا محصولش خریداری شود و موز‌های آن در حال از بین رفتن است، محصولی که از کشور‌های خارجی وارد می شود و تولید کننده داخلی را به این شکل دچار مشکل می کند.

راهکارهای توسعه بخش کشاورزی در مناطق آزاد

تیموری همچنین در بیان پیشنهادات خود برای توسعه بخش کشاورزی در مناطق آزاد گفت: متاسفانه ما حتی در حوزه کشاورزی هم شاهد بروکراسی هستیم به همین دلیل باید دولت و جهاد کشاورزی و تمامی نهاد‌ها و اداراتی که به نوعی وابسته به سیستم کشاورزی هستند حذف بروکراسی را در دستور کار قرار دهند یعنی تولیدکننده را حمایت کنند بدون آنکه برای او دغدغه‌ای ایجاد شود. دوم اینکه حتما وزارت جهاد کشاورزی باید دست به اصلاح گیاهی بزند و نظارت و مدیریت کامل داشته باشد تا محصولات به دست مصرف کننده برسد.

وی افزود: سوم اینکه از آنجایی که من خودم در بحث کشاورزی و در متن جامعه هستم می بینم که کشاورز و باغدار در بحث کود‌های شیمیایی و سموم دفع آفات دچار مشکل است و گا‌ها محصول در حال نابودی است، اما فرد نتوانسته از آن سم خاص دو لیتر پیدا کند و بر اساس تجربه دیده ایم اگر هم پیدا شود قیمت آن بسیار بالاست و باید این قیمت‌ها نیز کاهش یابد.

این متخصص امور باغی و محصولات کشاورزی با تاکید بر ضرورت انجام «بستر شناسی» در حوزه کشاورزی، گفت: برای موفقیت بیشتر باید بستر شناسی توسط مختصصیان انجام و استعداد خاک و آب و هوای هر منطقه کشف و محصول استراتژیک آن منطقه کشت شود. برای نمونه اگر در جنوب کشور گندم باروری بیشتری دارد، با ضمانت خرید، کشاورزان را تشویق به فعالیت در این زمینه کنند. در مناطق جنوبی موفقیت‌های بسیاری داریم و بستر‌های مناسبی دیده می‌شود و نیاز است علاوه بر تشویق به تولید، چگونه به سودآوری رسیدن را هم مطرح کنیم.

تیموری در پایان ضمن انتقاد از سیستم بسته بندی و توزیع محصولات کشاورزی در ایران گفت: در بحث بسته بندی و مارکتینگ هم باید تجدیدنظری کنیم تا بتوانیم محصولاتمان را به کشور‌های دیگر صادر کنیم.

در آخر هم باید گفت دولت از سرمایه گذار و کارخانه دارانی که قصد ایجاد فناوری در یک محصول را دارند باید حمایت کند تا شاهد موفقیت‌های بیشتر در این زمینه باشیم و نیاز است تا در همه زمینه‌ها نظارت دقیق صورت گیرد و بروکراسی ها رفع شود.